La vidvino... Mi evitas al vi la larmojn de la vidvino, miajn larmojn, aliulajn larmojn. Mi foriris de tie ĉirkaŭ la dek-unua horo; Capitu kaj kuzino Justina atendis min, unu kun malvigla, senesprima aspekto, alia nur enuanta.

– Iru resti ĉe la kompatinda eta ŝancha; mi zorgos pri la sepulto.

Tiel ni faris. Mi volis pompan sepulton kaj la ĉeesto de amikoj estis multenombra. Plaĝo, stratoj, Placo de Gloria, ĉio estis plena de ĉaroj, multaj el tiuj, privataj ĉaroj. Ĉar la domo ne estis granda, ne eblis, ke tie staradu ĉiuj homoj; multaj staris ĉe la plaĝo, komentante pri la akcidento, montrante la lokon, kie Escobar mortis, aŭdante raporton pri la alveno de la mortinto. Jose Dias aŭdis ankaŭ, ke oni parolas pri la negocoj de la mortinto, kaj iuj malsame opiniis pri la kalkulo pri havaĵoj, sed ĉiuj same opiniis, ke ŝuldoj estas malgrandaj. Oni laŭdis la kvalitojn de Escobar. Unu alia diskutis pri la ĵus formita kabineto de Rio Branco^[74], ni tiam estis en marto 1871. Mi neniam forgesis la monaton kaj la jaron.

Ĉar mi decidis paroladi en la tombejo, tial mi verkis kelkajn liniojn kaj hejme mi montris ilin al Jose Dias, kiu opiniis, ke ili estas vere indaj je la mortinto kaj je mi. Li petis de mi la paperon, malrapide deklamis la paroladon, pesante la parolojn, kaj konfirmis la unuan opinion; en Flamengo li disanoncis la aferon. Iuj konatoj venis demandi al mi:

– Do, ĉu ni aŭskultos vin?

– Kvar parolojn.

Ili estis ne multe pli ol tiom. Mi skribis ilin pro timo, ke la emocio malhelpos min improvizi. En la tilburo, per kiu mi veturis unu-du horojn, mi nenion alian faris, ol rememori la tempon en la seminario, la rilatojn de Escobar, niajn simpatiojn, nian amikecon komencitan, daŭrigitan kaj neniam interrompitan, ĝis kiam malbonsorto por ĉiam disigis du estulojn, kiuj intencis longe resti kunigitaj. De tempo al tempo mi sekigis la okulojn. La veturigisto riskis du aŭ tri demandojn pri mia psika stato; ĉar li nenion atingis, li plu laboris. Veninte hejmen, mi surpaperigis tiujn emociojn, tia estus la parolado.