Ekzistas tiaj rememoraĵoj, kiuj ne kvietiĝas antaŭ ol plumo aŭ lango ilin publikigas. Antikva pensulo asertis, ke li evitas invititojn kun bona memoro. La vivo estas plena de tiaj invititoj kaj hazarde mi estas unu tia, kvankam precize la fakto, ke mi ne memoras nun la nomon de tiu pensulo pruvas, ke mi ja havas malbonan memoron; sed li estas antikva pensulo, kaj tio sufiĉas.

Ne, ne, mia memoro ne estas bona. Male, ĝi estas komparebla al homo, kiu loĝis en gastejoj kaj ne retenis ties homvizaĝojn, nek nomojn, sed nur okazajn cirkonstancojn. Al homo, kiu pasigas la vivon en la sama hejmo, kun ĝiaj ĉiamaj mebloj kaj moroj, homoj kaj estimoj, al tiu registriĝas ĉio, pro daŭro kaj ripetado. Kiel mi envias tiujn, kiuj ne forgesis la koloron de la unuaj pantalonoj, kiujn ili surmetis! Mi ne konscias pri la koloroj de tiuj, kiujn mi surmetis hieraŭ. Mi asertas nur, ke ili ne estis flavaj, ĉar mi malamas tiun koloron; sed eĉ tio povas fariĝi forgeso kaj konfŭzo.

Kaj prefere fariĝu forgeso ol konfuzo; mi klarigas. Nenio bone fluas en konfuzaj verkoj, sed ĉion oni povas enmeti en mankohavajn verkojn. Kiam mi legas verkon de ĉi-lasta speco, tiam mi nepre ne embarasiĝas. Kiam mi venas al la fino, mi fermas la okulojn kaj elvokas ĉion, kion mi ne trovis en ĝi. Kiom da subtilaj ideoj tiam al mi alvenas en la kapon! Kiaj profundaj elpensoj! Riveroj, montaroj, preĝejoj ne viditaj en la legitaj folioj, ĉiuj nun montriĝas al mi kun siaj akvoj, siaj arboj, siaj altaroj, kaj generaloj elprenas glavojn, kiuj antaŭe restis en glavingoj, kaj klarionoj eligas muziknotojn, kiuj dormis en la metalo, kaj ĉio fluas laŭ neatendita animo.

Jen estas ĉio, kio forestas en mankohava verko, amiko leganto. Tiel mi plenigas aliulajn mankojn; tiel same vi rajtas plenigi la miajn.