Mi turnis la okulojn supren, al la ĉielo, kiu eknubiĝis, sed ne nur por vidi ĝin hela aŭ malhela. Tio estis alia ĉielo, kien mi suprenturnis mian animon; tio estis mia rifuĝejo, mia amiko. Kaj tiam mi diris al mi mem:

“Mi promesas preĝi mil Patroniajn kaj mil Mariapreĝojn, se Jose Dias aranĝos, ke mi ne iru al seminario.”

La kvanto estis grandega. La motivo estis, ke mi jam estis troŝarĝita de ne plenumitaj promesoj. La lasta konsistis el ducent Patroniaj kaj ducent Maria-preĝoj, se ne pluvos dum posttagmeza promeno al Santa Tereza^[25]. Ne pluvis, sed mi ne elpreĝis la preĝojn. De frua aĝo mi kutimis peti de la ĉielo favorojn, kontraŭ eldirotaj preĝoj, se ili plenumiĝis. La unuajn mi preĝis, la aliajn mi prokrastis, kaj laŭgrade kiel ili amasiĝadis, ili forgesiĝis. Tiel mi atingis la ciferojn dudek, tridek, kvindek. Mi eniris en la centojn kaj nun en milon. Tio estis maniero alfronti la Dian volon per kvanto da preĝoj; krome, ĉiu nova promeso estis farita kaj ĵurita kun la celo pagi la malnovan ŝuldon. Sed kiel estingi la delulilan pigron de animo, kiu sentis, ke la vivo ne moderigas pigrecon? La ĉielo favoris min, mi prokrastis la pagon. Fine, mi perdis la kalkulojn.

“Mil, mil”, mi ripetadis al mi.

Fakte, la konsisto de la bonfaro estis nun grandega, ne malpli ol savo aŭ drono de mia tuta vivo. Mil, mil, mil. Necesis sumo, kiu pagu ĉiujn pasintajn kontojn. Kolera pro la forgesoj, Dio certe povus rifuzi al mi atenton, sen multe da mono... Homo serioza, eble vi enuas je ĉi tiaj knabaj afliktiĝoj, kaj vi eble opinias ilin ridindaj. Ne sublimaj ili estis. Dum longa tempo, mi pensis pri la maniero pagi la spiritan ŝuldon. Mi ne trovis alian manieron, per kiu, laŭ la intenco, ĉio plenumiĝos, tiel ke la kontoj de mia morala konscienco kvitiĝu sen deficito. Pagi por cent mesoj, aŭ surgenue supreniri deklivon ĉe Gloria kaj poste ĉeesti unu meson, pilgrimi al la Sankta Lando, ĉio, kion la maljunaj sklavinoj rakontadis pri famaj promesoj, ĉio al mi venis en la menson, sen kompleta fiksiĝo. Estas tre penige surgenue supreniri deklivon; genuoj nepre vundiĝos. La Sankta Lando situis tro malproksime. La mesoj estis multenombraj, eble ili denove igos mian animon ŝulda...