La Edukada Servo de I-LO en Tarnovo Materialoj por geliceanoj |
LA INSULO MISTERAAŭtoro: Julio Vern |
©2024 Geo |
La Enhavo |
Oni decidis pasigi la vintron sur la Insulo de Lincoln. – Metalurgia problemo. – Ekskurso al la Insuleto de Savo. – Ĉasado de fokoj. – Kanguruoj. – Produktado de fero. – Kiel oni akiras ŝtalon?
Mil ducent mejloj apartigis la insulon de la plej proksima insularo. Ĉi tiun spacon oni neeblis transnaĝi per boato, precipe dum vintraj ŝtormoj. Pencroff anoncis tion firme. Do ili decidis pasigi la vintron sur Insulo de Lincoln kaj trovi al si pli komfortan apartamenton ol la Kamentubojn.
Antaŭ ĉio, necesis uzi la ferercajn kuŝejojn, kiujn la inĝeniero rimarkis en la nordokcidenta parto de la insulo, kaj transformi ilin en feron aŭ ŝtalon.
– Do, sinjoro Cyrus – diris Pencroff gaje – ĉu ni nun komencos prilabori la ferercon?
– Jes, mia amiko – respondis la inĝeniero – kaj ni komencos de fokĉasado sur la insuleto."
– De fokoĉasado! – ekkriis la maristo, turnante sin al Gideon Spilett. – Oni do bezonas fokojn por produkti feron?
– Kompreneble, se Cyrus diras tion – la raportisto respondis.
Kiam ili albordiĝis, centoj da pingvenoj rigardis ilin trankvile. Ili povus facile mortigi multajn el tiuj birdoj per bastonoj, sed ĉar ilia viando estas malbongusta kaj ili ne volis timigi la fokojn kuŝantajn sur la sablo, ili ne faris tion.
Ĉe la ekstremo de la insuleto, grandaj nigraj punktoj estis videblaj, kiuj flosis sur la akvosurfaco. Ili aspektis kiel pintoj de rokoj moviĝantaj en la maro.
Tiuj estis fokoj, ilia ĉascelo. Necesis atendi ĝis ili eliĝos sur la bordon, ĉar ilia mallarĝa korpo, mallonga kaj densa felo, ŝpinila formo, kaj la fakto ke ili estas bonegaj naĝantoj malfaciligas kapti ilin en la maro, dum surtere, pro siaj mallongaj naĝpiedoj, ili kapablas nur rampi malrapide.
Pencroff konis iliajn kutimojn kaj konsilis al la ĉasistoj atendi ĝis ili etendiĝos sur la sablo kaj ekdormos profunde en la sunradiojo. La ĉasistoj decidis fortranĉi ilian retiriĝon de la maro kaj ataki ilin de la fronto.
Do ili kaŝis sin malantaŭ la rokoj de la marbordo, atendante en neĝenata silento.
Pasis unu horo antaŭ ol la fokoj albordiĝis. Estis ses el ili. Tiam Pencroff kaj Harbert disiĝis de la cetero de la grupo por ĉirkaŭiri la ekstremon de la insuleto kaj ĉirkaŭi la fokojn ambaŭflanke, detranĉante ilian vojon al la maro. Dume, Cyrus Smith, Gideon Spilett kaj Nab, rampante laŭ la rokoj, ŝteliris al la ĉasejo.
Subite Pencroff ekkriis kaj levis sian bastonon. La inĝeniero kaj liaj du kunuloj ĵetis sin kiel eble plej rapide inter la maron kaj la fokojn. Du el ili falis senvive sur la sablon sub la forta bato de la bastono, sed la ceteraj sukcesis atingi la bordon kaj ĵeti sin en la marajn ondojn.
– Jen la fokoj, kiujn vi bezonis! – diris la maristo, alproksimiĝante al la inĝeniero.
– Bone – respondis Cyrus Smith. – Ili iĝos balgon de forĝista fajroblovilo!
– Balgon! – ekkriis Pencroff. – Feliĉaj fokoj!
La inĝeniero intencis fari el fokfeloj specon de balgo necesa por fandi ercon.
La maristo kaj Nab plenumis sian taskon tre lerte, kaj tri horojn poste Cyrus havis al sia dispono du fokajn felojn, kiujn, li kredis, oni povis uzi sen taniĝado.
La 20-an de aprilo ekde la mateno komenciĝis la "metalurgia epoko", kiel nomis ĝin la raportisto en siaj notoj.
Matene ili ekvojiris. Nab kaj Pencroff portis korbaĵon, sur kiun oni metis balgojn kaj certan kvanton da nutraĵoj, kiuj estis replenigotaj survoje.
La vojo tra la arbaro daŭris la tutan tagon, sed pro tio oni povis rigardi pli detale la flaŭron kaj faŭnon. Top kuris inter la arbustoj kaj arbetaĵaro kaj estis fortimiganta la bestojn. Harbert kaj Gideon Spilett mortigis per siaj arkoj du kanguruojn kaj unu besteton similan samtempe al erinaco kaj formikmanĝulo. Simila al la unua ĉar ĝi ruliĝis en ĉifbulon kaj hirtiĝis per pikiloj, al la dua per la formo de siaj ungegoj; longa kaj pinta muzelo, finiĝanta per birda beko kaj fleksebla lango, ĉirkaŭita de etaj dornoj, sur kiuj ĝi retenis insektojn.
– Kaj al kio ĝi estos simila en poto? – Pencroff demandis, kompreneble.
– Al peco da bongusta bovaĵo – respondis Harbert.
– Ni petos nenion plu de ĝi – respondis la maristo. Dum tiu ĉi vojaĝo, ili ekvidis kelkajn aprojn, kiuj feliĉe ne ekatakis. Ŝajnis, ke ili nenie renkontos danĝerajn predantojn, kiam subite la raportisto rimarkis beston inter la branĉoj de arbo kreskanta kelkajn paŝojn for, kiun li konfuzis kun urso kaj komencis trankvile skizi ĝin. Feliĉe por Gideon Spilett, tamen, la besto ne apartenis al tiu danĝera genro de platpieduloj. Ĝi estis nur bradipo, alta kiel granda hundo, kun hirta bruna felo kaj piedoj armitaj per fortaj ungegoj, kio faciligis al ĝi grimpi arbojn kaj manĝi foliojn. Rekoninte la specon de besto, sen ĝeni ĝian trankvilon, Gideon Spilett forviŝis la vorton "urso" el siaj notoj kaj skribis "bradipo" sub la desegnaĵo, kaj tiam ili pluiris.
Je la kvina posttagmeze Cyrus Smith ordonis ripozon.
Tendaro tuj estis starigita. En malpli ol unu horo, ĉe la rando de la arbaro, inter la arboj, oni konstruis el branĉoj, vimenoj kaj argilo kabanon, kiu havigis sufiĉan ŝirmejon. La geologian esploradon oni prokrastis ĝis la sekva tago. Oni kuiris vespermanĝon, antaŭ la kabano ekbruligis helan fajron kun stangrostilo turniĝanta kaj je la oka, dum unu el la setlantoj deĵoris por teni la fajron brulanta okaze de atako de iuj danĝeraj bestoj, la ceteraj profunde dormis.
La sekvan tagon, la 21-an de Aprilo, Cyrus Smith iris kun Harbert por trovi lokon kie li trovis rokon kun fererco. Li trovis ĝian kuŝejon sur la surfaco de la tero, preskaŭ ĉe la fonto de Ruĝa Torento.
La inĝeniero dispremis la ercon en malgrandajn pecojn, unue puriginte ĝin de ĉiuj fremdaĵoj. Poste li stakigis ĝin intermetante per ŝtonkarbo kaj komencis elfandi ĝin.
Balgon kudritan el foka felo, ekipitan ĉe la fino per tubo el fajrorezista argilo, antaŭe preparita en ceramikforno, oni starigis tuj apud la amaso da erco. Movata per mekanismo konsistanta el ligna kadro, fibraj ŝnuroj kaj pezoj, ĝi premis amason da aero en la stakon, kiu, altigante la temperaturon, ankaŭ kontribuis al kemia reakcio celata produkti puran feron.
Tio estis malfacila entrepreno kaj necesis multe da pacienco kaj ruzo por alporti ĝin al la dezirata rezulto. Fine, tamen, ĝi sukcesis, kaj la palpebla rezulto estis fera bulo, kiu aspektis kiel spongo, kiun oni devis forĝi por purigi ĝin el likva erco. Kompreneble, al niaj improvizantaj forĝistoj mankis martelo. Ili estis en la sama pozicio kiel la unua metalurgiisto, do ili faris tion, kion li devis fari.
La unua bulo fiksita al ligna tenilo funkciis kiel martelo por forĝi la duan sur granita amboso. Laŭ tiu ĉi maniero ili produktis feron, kvankam ĝi estis tre rompiĝema, sed certe tre utila.
Fine, post tiom da klopodoj kaj malfacilaĵoj, la 25-an de aprilo, ili sukcesis forĝi kelkajn ferstangojn kaj krei el ili diversajn ilojn, kiel pinĉiloj, teniloj, pioĉoj kaj hojoj, kiujn Pencroff kaj Nab konsideris kiel verajn belegaĵojn.
Tiu ĉi erco tamen ne en formo de pura fero, sed kiel ŝtalo; povis alporti la plej grandan profiton al la setlantoj. Ŝtalo estas alojo de fero kaj karbono; kaj rilate al la kvanto de karbono, ĝi okupas mezan lokon inter krudfero kaj fero; oni povas do akiri ĝin el krudfero per forigo de parto de karbono, aŭ el fero per aldono de karbono. La kombinaĵo de la unua tipo, produktita per senkarburiĝo de la fandaĵo, donas naturan ŝtalon; kaj la dua speco de kombinaĵo, farita per karburigado de fero, produktas cementitan ŝtalon.
Ĉi tiu lasta tipo konvenis al Cyrus plej bone ĉar li havis provizon de pura fero. Akirata per varmigado de erco kun dispremita karbo en krisolo el kompaktigita argilo.
Poste li zorge prilaboris per martelo ĉi tiun ŝtalon, kiun oni povis libere fleksi kaj formi malvarme aŭ varme. Nab kaj Pencroff, sub la sperta kontrolo de inĝeniero, faris kelkajn hakilojn, kiuj, varmigitaj ruĝe kaj poste subite plonĝitaj en malvarman akvon, akiris senprecedencan malmolecon.
Ili faris ankaŭ aliajn ilojn tiamaniere, kompreneble kun simplaj formoj, kiel hakiloj, hakiletoj, maldikaj ŝtalaj klingoj, kiuj estis poste transformitaj en segilojn, dratojn de ĉarpentisto, sarkilojn, truilojn, pioĉojn, martelojn kaj lignonajlojn.
Fine la 5-an de majo finiĝis la unua "metalurgia epoko" kaj niaj forĝistoj revenis al Kamentuboj por ripozi antaŭ venontaj laboroj.
La Fakgrupo de Kemio-Fiziko-Informatiko en la Unua Liceo Ĝeneraledukada nomita al Kazimierz Brodziński en Tarnowo Str. Piłsudskiego 4 ©2024 mag. Jerzy Wałaszek |
La materialoj nur por edukada uzado. Ilia kopiado kaj multobligado licas
nur se oni sciigas pri la fonto kaj ne demandas monon por ili.
Bonvolu sendi demandojn al: i-lo@eduinf.waw.pl
Nia edukada servo uzas kuketojn. Se vi ne volas ricevi ilin, bloku ilin en via legilo.