La unua parto

Aerorompiĝuloj

Ĉapitro XIV

La mezurado de la granita muro.  La apliko de teoremo de trianguloj similaj.  La latitudo de la insulo.  Ekskurso norden.  Ostrejo.  Projektoj de estonteco. La paso de la suno tra meridiano.  La koordinatoj de la Insulo Linkoln.

 

En la sekvanta tago, la deksesan de Aprilo, – dimanĉon de Pasko, – la kolonianoj forlasis la Kamenojn frumatene kaj estis okupiĝantaj pri lavado de siaj subvestoj kaj pri purigado de siaj vestoj. La inĝeniero esperis fabriki sapon, kiam li akiros la necesajn bazmaterialojn por la sapiĝado, sodon aŭ kalion, grason animalan aŭ oleon. Pri ne malpli grava afero renovigi vestaron li ankaŭ ekpensos en ĝusta tempo. Ĉiaokaze la vestoj eltenos bone almenaŭ ses monatojn, ĉar ili estis solidaj kaj povos rezisti eĉ la penoj de manlaboro. Tamen ĉio dependis de la situo de la insulo rilate al teroj loĝataj. Tiun ĉi demandon oni povus decidi jam hodiaŭ, se tion permesus la vetero.

La suno, leviĝanta sur pura horizonto, anoncis bonegan tagon, unu el tiuj belaj tagoj de aŭtuno, kiuj estas kiel la lasta adiaŭo de la somera sezono.

Antaŭ ĉio restis kompletigi la rezultojn de hieraŭaj observaĵoj kaj mezuri la altecon de la Plato de Vasta Vido super la marnivelo.

– Ĉu vi ne bezonas instrumenton analogan al tiu, kiu servis al vi hieraŭ? – demandis Harbert al la inĝeniero.

– Ne, mia infano, – li respondis, – ni faros tion alimaniere, sed ne malpli precize.

Harbert , profitante ĉiun ŝancon por lerni ion, sekvis la inĝenieron, kiu distanciĝis de piedo de la granita muro kaj malsupreniris al la marbordo. Dum tiu ĉi tempo, Pencroff, Nab kaj la reportero okupiĝis pri diversaj laboroj.

Ciro Smith portis specon de rekta stango, longan je dozeno da futoj, kiun li mezuris tiel ekzakte kiel eble per komparo kun sia propra staturo tre bone konata al si. Harbert portis vertikalilon, kiun estis doninta al li Ciro Smith, nome simpla ŝtono fiksita al fleksa fibro.

Kiam ili atingis lokon situantan dudek futojn de la rando de marbordo kaj ĉirkaŭ kvindek futojn de la granita muro, kiu altiĝis vertikale, Ciro Smith enigis la stangon du futojn en la sablon kaj per la vertikalilo li ĝustigis ĝin perpendikle al la ebeno de horizonto.

Farinte tion, li retropaŝis je la distanco necesa por tio, ke kuŝinte sur la sablon, la vida radio, forlasinte lian okulon, trapasis samtempe la pinton de la stango kaj la supran randon de la muro. Li zorge markis tiun ĉi punkton per paliseto.

Poste li adresis Harbert n:

– Ĉu vi konas la esencajn principojn de la geometrio? – li demandis lin.

– Iomete, sinjoro Ciro, – respondis Harbert , kiu ne volis tro laŭdi si.

– Ĉu vi rememoras bone, kiaj estas la proprecoj de du similaj trianguloj?

– Jes, – respondis Harbert . – Liaj homologaj lateroj estas proporciaj.

– Kaj do, mia infano, mi ĵus konstruis du similajn triangulojn, ambaŭ rektangulajn: la unua, pli malgranda, havas kiel siaj lateroj perpendiklan stangon, la distancon separantan la paliseton de bazo de la stango, kaj mian vidan radion por hipotenuzo; la dua, pli granda, havas por siaj lateroj la perpendiklan muron, kies alto estas mezurota, la distancon separantan la paliseton de la bazo de tiu ĉi muro, kaj mian vidan radion formantan ankaŭ ĝian hipotenuzon, kiu estas plilongigaĵo de tiu de la unua triangulo.

– Aha! Sinjoro Ciro, mi komprenas! – ekkriis Harbert . – Simile kiel la distanco de paliseto al stango estas proporcia al la distanco inter paliseto kaj la bazo de la muro, tiel same la alto de la stango estas proporcia al la alto de tiu ĉi muro.

– Estas tiel, Harbert , – respondis la inĝeniero, – kaj kiam ni mezuros tiujn ĉi du unuajn distancojn, tiam, konante la alton de la stango, ni devos nur kalkuli proporcion por obteni la alton de la muro kaj ni evitos la penon mezuri ĝin direkte.

Oni kalkulis la du horizontalajn distancojn per la stango, kiu elstaris ekzakte dek futojn super la sablo.

La unua distanco estis dek kvin piedojn inter la paliseto kaj la loko de enigo de la stango en la sablon.

La dua distanco, inter la paliseto kaj la bazo de muro, estis kvincent futojn.

Post farado de tiuj ĉi mezuroj, Ciro Smith kaj la junulo revenis al la Kamenoj.

Tie, la inĝeniero prenis platan ŝtonon, kiun li estis elportinta el unu de siaj antaŭaj ekskursoj kaj kiu estis speco de ardeza tabulo, sur kiu li povis facile skribi ciferojn per akra konko. Li skribis do la rilatumon:

  15 : 500 = 10 : x
   500 x 10 = 5000
  5000
  ---- = 333,33.
   15

Do oni konstatis, ke la muro de granito estas tricent tridek tri futojn alta (en anglaj futoj, unu futo = 30 cm).

Nun Ciro Smith ekprenis la instrumenton, kiun li estis fabrikinta hieraŭ kaj kies du branĉoj, per ilia ŝpuro, donis al li la angulan distancon de la stelo Alfa al la horizonto. Li mezuris tre ekzakte la malfermon de tiu ĉi angulo sur cirkonferenco, kiun li dividis en tricent sesdek egalajn partojn. Post subtraho de dudek sep gradoj separantaj la Alfan de antarkta poluso, kaj post redukto marnivelen de la alto de plataĵo, sur kiu estis farita la observaĵo, tiu ĉi angulo montriĝis esti kvindek tri gradojn. Tiuj kvindek tri gradoj oni devis subtrahi de naŭdek gradoj, – distanco de poluso al la ekvatoro, – kaj restis fine tridek sep gradoj. Ciro Smith konkludis do, ke la Insulo Linkoln situas sur la trideksepa grado de aŭstrala latitudo, aŭ post enkalkulo de kvingrada vario pro malperfekteco de siaj operacioj, ke ĝi situas sur de tridekkvina ĝis kvardeka grado paralele.

Restis obteni la longitudon por kompletigi la koordinatojn de la insulo. La inĝeniero intencis determini ĝin tagmeze, tio estas en la momento, kiam la suno trapasos tra la meridiano.

Oni decidis, ke tiun ĉi dimanĉon oni asignos al promenado kaj pli poste al esplorado de tiu parto de la insulo situita inter la nordo de lago kaj la Golfo de Ŝarko, kaj se tempo permesus tion, ili intencis iri ĝis la norda bordo de la Kabo de Mandiblo Suda. Ili estis devontaj tagmanĝi sur dunoj kaj ne reveni antaŭ la vespero.

Je la naŭa kaj duono matene la malgranda trupo ekmarŝis laŭlonge de kanalo. Sur la alia bordo, sur la Insuleto de Savo, nombraj birdoj promenadis grave. Tiuj estis plonĝuloj el la speco de pingvenoj, lasantaj sin facile rekoni laŭ malagrabla krio, simila al bleko de azeno. Pencroff, kiu interesiĝis pri ili nur pro ilia taŭgeco kulinara, ne sen certa kontentiĝo eksciis, ke ilia viando, kvankam nigreca, estas bona por manĝi.

Oni povis vidi rampantajn sur la sablo grandajn animalojn amfibiajn, fokojn sendube, kiuj ankaŭ prenis al si tiun ĉi insuleton kiel rifuĝejon. Ne estis eble alkalkuli tiujn ĉi animalojn al nutraĵo, ĉar ilia viando estas abomene grasa; tamen Ciro Smith observis ilin atente, kaj, sen konigi sian ideon, li anoncis al siajn kompanoj, ke baldaŭ oni faros viziton al la insuleto.

La bordo, sur kiu iris la kolonianoj, estis semita de nekalkulebla nombro da konkoj, el kiuj multaj farus ĝojon al la amatoro de malakologio. Inter ilin oni vidis interalie marlimakojn, moluskojn kaj manĝeblajn bivalojn. Tamen pli utila montriĝis la ostrejo, kiun post malfluso rimarkis Nab inter la rokoj, kvar mejlojn for de la Kamenoj.

– Nab ne perdis sian tagon! – ekkriis Pencroff observante la ostrejon etendantan laŭlonge de bordo.

– Tio estas feliĉa trovo, efektive, – diris la reportero, – kaj se, kiel oni afirmas, ĉiu ostro metas de kvindek ĝis sesdek miloj da ovoj perjare, ni havas tie ĉi neelĉerpeblan rezervon.

– Tamen ŝajnas al mi, ke ostroj ne estas tro nutropovaj, – diris Harbert .

– Prave, – respondis Ciro Smith. – La ostro entenas tre malmulte da konsistaĵoj azotaj kaj tial homo, kiu nutrus sin ekskluzive per ostroj, devus formanĝi de dek kvin ĝis dek ses dozenoj pertage.

– Bone! – respondis Pencroff. – Ni povas engluti dozenojn da dozenoj da ili kaj ankoraŭ ne elĉerpos la ostrejon. Ĉu eble ni prenos kelkajn por nia matenmanĝo?

Kaj ne atendante la respondon al sia propono, ĉar estis evidente, ke oni ĝin akceptos. la maristo kaj Nab kolektis certan kvanton da moluskoj. Oni metis ilin en reton el fibroj de hibisko, kiun Nab estis plektinta, kaj kiu entenis aliajn nutraĵojn; poste oni daŭrigis la marŝadon laŭ la bordo, inter la dunoj kaj la maro.

De tempo al tempo Ciro Smith konsultis sian horloĝon por esti preparita ĝustatempe fari la sunan observon, kiun oni devis plenumi precize tagmeze.

Tuta tiu ĉi parto de la insulo estis tre arida ĝis la punkto, kiu fermis la Golfon de la Unio, kaj kiu estis nomita la Kabo de Mandiblo Suda. Tie oni vidis nur sablon kaj konkojn miksitajn kun pecoj de lafo. Nur maraj birdoj vizitadis tiun ĉi dezertan bordon, mevoj, grandaj albatrosoj kaj sovaĝaj anasoj, kiuj ekscitis la apetiton de Pencroff. Li penis ĉasmortigi ilin arkpafe, bedaŭrinde sen rezulto, ĉar ili ne sidis surtere kaj oni devis trafi ilin dum flugo.

Tial la maristo ripetadis al la inĝeniero:

– Vi vidas, sinjoro Ciro, tiel longe, kiel ni ne havas unu aŭ du ĉasfusilojn, nia proviantado estas nur deziro!

– Sen dubo, Pencroff, – respondis la reportero, – sed tio dependas nur de vi! Provizu nin per fero por pafiltuboj, per ŝtalo por kulasoj, per salpetro, karbo kaj sulfuro por pulvo, per hidrargo kaj nitrata acido por prajmoj kaj fine per plumbo por kugloj, kaj Ciro faros al ni fusilojn de unua kvalito.

– Oh! – respondis la inĝeniero, – ĉiujn tiujn substancojn ni sendube trovos sur la insulo, tamen pafa armilo estas delikata instrumento kaj ĝi necesigas ilojn de granda precizeco. Cetere, ni vidos pli malfrue.

– Kial do ni ĵetis ekster la nacelon ĉiujn armilojn, kiujn ĝi portis kun ni, kaj niajn ilojn ĝis enteno de niaj poŝoj! – veis Pencroff.

– Ĉar se ni tion ne estus farintaj, Pencroff, tio estus ni, kiujn la balono estus ĵetinta sur fundon de la maro! – diris Harbert .

– Tio estas vero, kion vi diras, mia knabo! – respondis la maristo.

Poste, pensante jam pri alia ideo:

– Tamen, mi prezentas al mi – li aldiris – la miregon de Jonatano Forster kaj de liaj kompanoj, kiam en la sekvanta mateno ili konstatis, ke la placo estas malplena kaj la maŝino estas forfluginta!

– La plej malmulte interesas min tio, pri kio ili pensis al si! – diris la reportero.

– Ja tio estis mi, kiu ekhavis tiun ĉi ideon! – diris Pencroff kun kontenta mieno.

– Bela ideo, Pencroff, – respondis Gideono Spilett ridetante, – pro kiu ni estas ĉi tie!

– Mi preferas esti tie ĉi, ol en la manoj de sudistoj! – ekkriis la maristo, – tiom pli ke sinjoro Ciro favore decidis reveni al ni!

– Ankaŭ mi, vere! – respondis la reportero. – Cetere, kio mankas al ni? Nenio!

– Jes, se ne... ĉio! – diris Pencroff ridante tiel, ke skuiĝis liaj larĝaj ŝultroj. – Tamen unu tagon ol alian ni trovos rimedon forlasi la lokon!

– Kaj eble pli frue, ol vi tion imagas al vin, miaj amikoj, – ekparolis la inĝeniero – se la Insulo Linkoln ne situas malproksime al loĝata arkipelago aŭ al kontinento. Post unu horo ni tion ekscios. Mi ne havas mapon de Pacifiko, tamen mi memoras ĝian sudan parton. La latitudo, kiun mi obtenis hieraŭ, metas la Insulon Linkoln okcidente de la Nov-Zelando kaj oriente de la marbordo de Ĉilio. Tamen inter tiuj du teroj la distanco estas ne malpli, ol ses miloj da mejloj. Restas do determini, kiun punkton la insulo okupas sur tiu vasta spaco de maro, kaj mi esperas, ke post unu horo longitudo donos al ni tion ĉi kun sufiĉanta proksimumo.

– Ĉu estas vero, – demandis Harbert , – ke la Tuamotua Arkipelago estas latitude la plej proksima al ni?

– Jes, – respondis la inĝeniero, – tamen da distanco, kiu apartigas nin disde ĝi, estas pli, ol mil ducent mejloj.

– Kaj tien? – diris Nab, kiu aŭskultis la konversacion kun ekstrema intereso, kaj montris per la mano la direkton de sudo.

– Tien, nenio, – respondis Pencroff.

– Nenio, efektive, – aprobis la inĝeniero.

– Nu, bone, Ciro, – demandis la reportero, – se la Insulo Linkoln ne troviĝas pli, ol ducent aŭ tricent mejlojn for de Nov-Zelando aŭ de Ĉilio?...

– Tiam, – respondis la inĝeniero, – anstataŭ konstrui domon, ni konstruos ŝipon, kaj maristo Pencroff deviĝos ĝin direkti...

– Certe, sinjoro Ciro, – ekkriis la maristo, – mi estas tute preta iĝi kapitano... se nur vi trovos rimedon konstrui ŝipon sufiĉe fortikan por kontraŭstari al la maro!

– Ni tion faros, se estos necese! – respondis Ciro Smith.

Tio estis la interparolo de homoj, kiuj vere dubas nenion. Dume alproksimiĝis la horo, je kiu oni devas fari la observaĵon. Kiel Ciro Smith konstatos la pason de suno tra la meridiano de la insulo sen iu instrumento? Tion ĉi Harbert neniel povis diveni.

La observantoj troviĝis nun en distanco de ses mejloj for de la Kamenoj, proksime al tiu parto de dunoj, kie la inĝeniero estis trovita post lia enigma savo. Oni haltis en tiu ĉi loko kaj ĉiuj komencis prepari la manĝaĵon, ĉar jam estis la dekunua kaj duono. Harbert kuris ĉerpi la dolĉan akvon el torenteto, kiu fluis tie, kaj li alportis ĝin en kruĉo pruntita de Nab.

Dume Ciro Smith estis preparanta ĉion por sia observaĵo astronomia. Li selektis sur la marbordo lokon bone platan, kiun la maro estis perfekte ebeniginta dum marflusoj. Etgrajna sablo estis tie ĉi spegule glata. Sume estis malpli grave, ĉu la elektita ebeno estas horizontala aŭ ne, kaj same estis malpli grave, ĉu la vergo alta je ses futoj kaj plantita en la sablon estas fiksita vertikale. Eĉ kontraŭe, la inĝeniero mem klinis ĝin iomete suden, tio estas opozite al la suno, ĉar oni ne devis forgesi, ke la kolonianoj de la Insulo Linkoln, situanta sur la aŭstrala hemisfero, vidis la sunon dum ĝia taga irado super la norda parto de la horizonto, kaj ne super la suda.

Fine Harbert komprenis, kiel la inĝeniero intencis konstati la kulminon de suno, tio estas ĝian pason tra la meridiano de la insulo, alivorte la veran tagmezon. La metodo baziĝis sur la ombro ĵetata de la vergo sur la sablon, kio, pro manko de instrumento, povis doni al li konvenan proksimumon por la rezulto, kiun li volis obteni.

Efektive, en la momento, kiam la ombro de vergo atingos sian minimuman longon, okazos preciza tagmezo, kaj sufiĉas observi atente la ekstremon de tiu ĉi ombro por rekoni la momenton, en kiu post grada mallongiĝado la ombro komencos denove plilongiĝi. Klinante la vergon en direkto kontraŭa al la suno, Ciro Smith faris la ombron pli longa, kaj pro tio la ŝanĝoj iĝis pli facile rekoneblaj. Prave, ju pli longa estas la montrilo, des pli facile oni povas observi la movadon de ĝiaj ekstremoj. La ombro ĵetata de vergo estis nenio alia, ol la montrilo de sunhorloĝo.

Kiam li ekpensis, ke alvenis la momento, Ciro Smith ekgenuis sur la sablo kaj per bastonetoj enigataj en la sablon li komencis marki gradajn mallongiĝojn de la verga ombro. Liaj kompanoj, klinantaj sin super li, observis la operacion kun ekstrema intereso.

La reportero tenis en la mano sian kronometron, preta noti la horon, kiam la ombro estos la plej mallonga. Cetere, ĉar Ciro Smith estis faranta la observaĵon la deksesan de Aprilo, tio estas en la tago, kiam la tempo loka kongruas kun la tempo meza, la horo donita de Gideono Spilett estus la vera horo laŭ Vaŝingtona tempo, kio simpligus la kalkulon.

Dume la suno malrapide moviĝis sur la ĉielo; la ombro ĵetata de virgo mallongiĝadis pli kaj pli, kaj kiam al Ciro Smith ŝajnis, ke ĝi komencas iĝi pli longa, li demandis:

– Kioma horo?

– La kvina kaj unu minuto, – tuj respondis Gideono Spilett.

Nun restis nur kalkuli. Tio estis tute facila. Ekzistis, kiel oni konstatis, ĉirkaŭ kvinhora diferenco inter la meridiano Vaŝingtono kaj tiu de la Insulo Linkoln, alivorte la tagmezo sur la insulo okzis tiam, kiam en Vaŝingtono estis la kvina posttagmeze. Jen la suno, en sia ŝajna movo ĉirkaŭ la teron, trakuras unu gradon per kvar minutoj, do dek kvin gradojn per unu horo. Dek kvin gradoj multiplikitaj per kvin horoj donas sepdek kvin gradojn.

Ĉar Vaŝingtono situas je 77°3’11”, proksimume je sepdek sepa grado de Grenviĉo – kiun Amerikanoj, same kiel Angloj, prenas por punkto komenca de longitudoj – tial do rezultis, ke la insulo situas je sepdek sep plus sepdek kvin gradoj okcidente de la meridiano de Grenviĉo, tio estas je cent kvindek dua grado de longitudo okcidenta.

Ciro Smith anoncis tiun ĉi rezulton al siaj kompanoj, kaj konsiderante la erarojn de la observaĵo, same kiel li tion estis farinta por la latitudo, li afirmis, ke la Insulo Linkoln lokiĝas inter tridek kvina kaj kvardeka paralelo de longitudo kaj inter cent kvindeka kaj cent kvindek kvina meridiano okcidente de Grenviĉo.

La ebla ekarto, kiun li atribuis al eraroj de observaĵo, estis kvin gradoj ambaŭflanken, sekve do kalkulante sesdek mejlojn por unu grado oni povis obteni eraron de tricent mejloj en latitudo kaj en longitudo.

Tamen tiu ĉi eraro ne devis influi la decidon alprenotan. Estis tute evidente, ke la Insulo Linkoln troviĝas en tiel granda distanco de iu tero aŭ iu arkipelago, ke oni ne povis riski trapason de ĝi sur simpla kaj fragila boateto.

Fine la determino de situo de la insulo montris, ke ĝi troviĝas ne malpli, ol mil ducent mejlojn de Tahitio kaj insuloj de la Tuamotua Arkipelago, pli, ol mil okcent mejlojn de Nov-Zelando kaj pli, ol kvar mil kvincent mejlojn for de la Amerika marbordo!

Kaj kiam Ciro Smith konsultis sian memoron, li neniel povis rememori, ke iu ajn insulo okupu tiun ĉi parton de Pacifiko, la situon asignitan al la Insulo Linkoln.

Noto: Ĉi tio estas ekzerca projekto. Tial ĝi povas enteni erarojn kaj mistradukaĵojn. Se vi rimarkas ion neĝustan aŭ eraran, bonvolu min sciigi pri tio. Dankon.