Andreo ekhavas potencan amikon, sed eĉ pli potencan malamikon

Andreo forlasis la urbon Makao per kaduka ĉina velŝipo kun tri mastoj. Tiu lia nova vojaĝo bezonis nur kvin tagojn.

La malfacile veturanta velŝipo daŭre restis proksime al la bordoj, do la kvinan tagon ĝi albordiĝis en la urbo Kanton. Tie la kapitano simple rompis la amikecon ordonitan de la guberniestro de Makao, kaj senhezite surbordigis Andreon. Eĉ informojn li ŝparis. Andreo iru, kien li deziras, sukcesu, kiel li povas.

En la urbo Kanton eŭropanoj troviĝis nur nederlandaj.

Ili havis en la urbo komercan centron, kaj por la sekuro de la komerca centro tie restadis regimento el la kolonia armeo.

Kiam Andreo paŝis sur la bordon, li eĉ ne sciis, kien iri. Lin povis trafi la malsatmorto same, kiel la dangxero, ke li renkontiĝos kun ia mandareno de kristala butono.

Sed dum li rigardadis en la haveno, li renkontiĝis hazarde ne kun mandareno de kristala butono, sed kun dika nederlanda komercisto. Andreo ekĝojis renkonti eŭropanon, ĉar helpon li povis pli esperi de li, ol de la pralogxantoj.

– Ĉu la sinjoro ne dungus min? – li proponis sin al la nederlandano, post kiam li rakontis per kelkaj vortoj, kiel li trafis tiun urbon.

La dikulo skuis la kapon kun malbona humoro.

– Kutime mi ne dungas blankulon. – respondis rekte, kaj sian opinion li eĉ klarigis mallonge: – Ili manĝas multe, kaj laboras malmulte.

Andreo tute ne ŝatis petegi, precipe ne ĉe tia, dika komercisto, sed lia senespera situacio nun tamen instigis lin peti ian helpon. Fine la nederlandano do helpis al li, kvankam nur per rapida konsilo.

Iru al la loka kolonia armeo – li proponis – serĉu kapitanon De Vint. Li dungos vin. Ho! Por kvar tutaj jaroj.

Al Andreo ne plaĉis tiu "ho!". Li vizitis la konstruaĵon de la loka kolonia armeo kun amaraj pensoj, ĉar li konjektis, pri kio temas, kaj tuj komprenis, ke li vane saviĝis el la nigra ŝipo de sinjoro Boonekamp, nun li memvole vizitas tiujn, al kiuj Boonekamp evidente deziris vendi lin.

Ne multe trompis lin tiu konjekto, kvankam oni ne portis lin por arbohaki en la ĝangalo, sed tiu kapitano De Vint tuj akceptis lin en la kolonian armeon. Tuj akceptis lin, ĉar por la orient-hindaj kolonioj kun malsaniga klimato oni povis akiri soldatojn nur malfacile, sed Nederlando treege bezonis la armeon, por ke aliaj landoj ne ekhavu potencon en la riĉaj insuloj.

La malgajan soldatiĝon akompanis nek muziko nek dancado. Andreo simple devis subskribi kontrakton siaflanke, ke li ne forlasos la armeon dum kvar jaroj, poste oni metis perukon sur lian kapon, sur ĝin triangulan ĉakon, surmetis al li ian sangoruĝan uniformon tian, ke la frontan parton oni ne povis distingi de la dorsa, ĉar ili ambaŭ estis same refalditaj, fine li ricevis grandegajn botojn longajn ĝis super la genuoj, kaj jen la nova nederlanda soldato!

Kiel rapida estis la varbado, tiel monotona kaj kruda la servado.

Ĉiutage dufoje li levis la pezan pafilon sur sian ŝultron, kaj gardostaris ĉe iu enirejo de la deponejoj. Post tri horoj li transdonis sian lokon al alia. Poste li estis liberulo krom, ke li devis aperi ĉe la komandejo sole nur por transpreni sian soldon, ĉar kapitano De Vint ĉiutage pagis la soldon po du groŝoj, ke la soldatoj ne forlasu la armeon havante pli grandan sumon. Krom la du groŝoj li ricevis ankoraŭ du manplenojn da rizo, duonfunton da ŝafoviando kaj panon, fine glason da vinagro, kiun oni devis trinki ĉiutage kontraŭ la tropikaj malsanoj.

Andreo pasigis siajn tagojn en ĉagrena enuo dum longaj horoj li sidadis ĉe la marbordo kaj liaj sopiroj flugis malproksimen super la onda akvodezerto. En la malproksimo kie estas lia kompatinda, forlasita patrio? Ĉi tiuj komercaj popoloj ne konas ĝin eĉ laŭfame, kaj neniel li povas renkontiĝi kun samlandano. Kelkfoje tiel ĉagrenis lin la nostalgio al la patrio, ke li fariĝis melankolia kaj dum pluraj tagoj diris eĉ ne unu vorton.

En tiel monotona kaj senokaza vivmaniero li tre ekĝojis, kiam venis informo, ke la armea regimento de Kanton reiras al Batavio al la ĉefurbo de "Java" (nuntempe Ĝakarto), kiu urbo samtempe estas la centro de ĉiuj orient-hindaj kolonioj de Nederlando.

La informo pruviĝis ĝusta. Iun belan tagon alvenis nova regimento en la urbo Kanton, do la regimento de kapitano De Vint ekveturis per ŝipo, kaj post kelkaj semajnoj albordiĝis ĉe la urbo Batavio.

La urbo akceptis ilin kun multkolora, svarma vivo de la koloniaj grandurboj. La Orient-Hinda Kompanio, kiu havis nemezureblan posedaĵon, kaj estis la plej potenca organizo de la tutmonda komerco, ĉi tie konstruis centojn da komercaj bazoj, cetere ĉi tie troviĝis la centro de la kolonia administrado kun amaso da oficistoj kaj kun grandega kazerno, kiu estis la komandejo de la kolonia armeo.

Kiam la regimento de kapitano De Vint surbordiĝis en la haveno, kaj marŝis sur la ĉefstrato de la urbo kun gaja tamburado, la scivolemo kolektis la homojn por vidi ilin. Aperis elegantaj junulinoj kaj sinjorinoj ĉe la fenestroj, infanoj kuradis amase preter ili sur la strato.

Sed Andreo rimarkis ankaŭ tion, kiel malofte aperas vizaĝo kun sana koloro, kaj kiel palaj, kiom maldikaj estas la infanoj, ne tiel sanaj, kiel hejme, ĉe la bordo de Danubo ludantaj knaboj kun ruĝaj kaj dikaj vangoj.

Apenaŭ ili marŝis antaŭen sur la ĉefstrato, ĉesis la tamburado, kaj subite aŭdiĝis komando:

– Salutu!

Oni portis mortinton. Ĉe la sekva kruciĝo denove tio okazis, kaj antaŭ ol atingi la kazernon ili renkontis eĉ trian nigran marŝon.

– Jes! La febromalsano mortigas la homojn. Klarigis iu pli maljuna kamarado al Andreo. En Batavio ĉiun duan personon trafas la febromalsano, precipe tiun, kiu ne havas eblon por pasigi la someron en malpi varma montara regiono. Tial do ne restadas ĉi tie eŭropa oficisto, kuracisto aŭ simila pli longe, ol du aŭ tri jarojn. Dum tiuj kelkaj jaroj oni laborakiras belan sumon, poste kun la mono reiras al Eŭropo.

Andreo malgaje rigardis la altan fronton de la kazerno.

– Mi trafis malbonan lokon. Ĉu mi povas ĝin forlasi viva? – li demandis sin mem, poste kune kun la regimento ankaŭ li malaperis post la larĝe malfermita masiva pordego de la kazerno.

* * *

En Batavio ankoraŭ neniu vidis iam hungaron, do ne estas mirinde, ke multaj interkonatiĝis kun Andreo. Kiel homo traveturinta la mondon li fariĝis volonte akceptata gasto en multaj domoj de la urbo. Tiel okazis, ke – kelkajn semajnojn post la alveno de la regimento – ankaŭ la nederlanda guberniestro Peter Albert Van der Parra, kiu havis la sidejon en la urbo, sendis mesaĝon al la kazerno, ke la soldato, kiu apartenas al kurioza nacio, aperu ĉe li por interkonatiĝi.

La sekvan tagon antaŭtagmeze Andreo elegante vestis sin, kaj scivole ekiris al la domo de la guberniestro. Scivole ankaŭ tial, ĉar liaj kamaradoj, kiuj pli bone konis la urbon, malkaŝis, ke li ekkonos la plej dikan homon de la nederlandaj kolonioj. Sed Andreo interkonatiĝis unue ne kun la eksterordinare dika guberniestro, sed kun io tute alia, kio por longa tempo havigis al li krudan kaj senindulgan malamikon, eĉ se li tion ankoraŭ ne konjektis.

Por komenci la historion, kvar larĝaj ŝtonaj ŝtupoj kondukis al la domo de la guberniestro. Tiuj kvar ŝtupoj estis frotpurigitaj tiel, ke ili estis blankaj, kiel la alabastro, cetere ili estis kovritaj per ia blanka pulvoro, kaj sur ĝi iu – verŝajne per branĉeto – desegnis ornamajn figurojn. Kiam Andreo atingis la ŝtupojn li konfuziĝis por momento pro la strangaj ornamoj de la ŝtupoj.

– Ĉu oni neniam eniras tiun domon? – li demandis surprizite, sed ĉar li tamen konsideris, ke la ŝtupo servas por surpaŝi ĝin, li trankvile ekiris supren.

Zorge li surpaŝis ĉiun ŝtupon, dum li forviŝis du regule belajn kvadratojn, plurajn eminentajn triangulojn, kaj likvidis almenaŭ la duonon de iu tre sukcesa kvinangulo. Poste – kvazaŭ li estus bone plenuminta sian taskon – li enpaŝis tra la enirejo.

Oni devas aldoni, kiam Andreo tion finis, malantaŭ la kurteno de iu el la fenestroj li opiniis aŭdi vekrion, kaj kiam li trapasis la halon, li krucis la vojon de grandkorpa sinjorino, kiu kolere kuris. Sed el tiuj signoj li povis konkludi nenion. Multe pli okupis lin la demando: ĉu la guberniestro invitis lin nur pro scivolemo?

Sed estus pli konsilinde repacigi la koleran sinjorinon, ĉar sciinde ŝi estis la edzino de la guberniestero, kaj la edzino – kvankam ne povis konkuri kun sia edzo per sia pezo – sed ankaŭ ŝi havis minimume cent kilogramojn. Do ŝi facile povis ĉiam, kaj en ĉiu afero apliki la grandegan pezon de sia potenco, ĉar reale ŝi estis la vera guberniestro de Batavio anstataŭ la bonkora edzo.

Oni devas scii ankaŭ tion, ke ŝia plej grava virto estis la puremo. La nederlandanoj estas famaj pri la puremo. La nederlanda dommastrino lavas, balaas, purigas la tutan tagon, sed la edzino de la guberniestro superis ĉiun diligentan mastrinon de sia nacio. La puremo ĉe ŝi fariĝis jam preskaŭ malsano, kaj la grandkorpa sinjorino perdis la spiron, ĉagreniĝis, kun fulmaj okuloj kriadis, se iu – eĉ nur iomete – ofendis la senliman ordon kaj purecon en ŝia domo.

Do la oreloj de Andreo ne eraris, kiam li iris sur la ŝtupoj kaj opiniis aŭdi ve-krion. Li ne eraris eĉ pri tio , kion li demandis al si mem: ĉu oni neniam uzas tiujn ornamitajn ŝtupojn? Fakte tiuj, kiuj vizitadis la domon de la guberniestro, konis la korinklinon de la mastrino de la domo al la ŝtupoj ornamitaj per figuroj, kaj ili, se eble, transsaltis ĉiujn kvar ŝtupojn. Tian ĝentilecon la edzino de la guberniestro rekompencis per honora afableco. Sed Andreo jam perdis la ŝancon por tiu afableco.

Do la edzino de la guberniestro ve-kriis kaj teruriĝis, dum ŝi en la fenestro rigardis la teruran detruadon, poste ventorapide kuris al la halo, sian fulman rigardon ĵetis al la barbara fremdulo, kaj kriante kunvokis la servistojn. Ŝi ordonis denove purigi la ŝtupojn, denove kovri per la blanka pulvoro, ŝi denove desegnis la figurojn propramane, dum ŝi ne ĉesis deziri Andreon al tiu malpura barbara Hungario, kie oni tiel malĝentile surpaŝas la ŝtupojn.

* * *

La naiva gasto – kiu cetere ankaŭ ne povus deziri ion pli bonan, ol reveni al tiu barbara Hungario – jam staris antaŭ la guberniestro. La grandkorpan sinjoron li trovis en nekredebla komforto. La guberniestro sidis eble en la plej granda fotelo de la mondo, sed liaj dikaj membroj eĉ en ĝi trapasis la limojn, kiujn la meblisto difinis.

Peter Albert Van der Parra tre afable akceptis la gaston. Li deziris nenion pli, nur ekkoni en lia persono la unuan hungaron, kaj por esprimi sian bonvolemon li tuj transdonis al Andreo grandegan skulptitan pipon, kiu eĉ sen tabako estis minimume kvin funtojn peza.

– Bonvolu skui tiun tintilon kara pli juna sinjoro! – li petis poste Andreon, ĉar siajn proprajn manojn li ne tre ŝatis movi.

Andreo serveme tintis, do baldaŭ aperis servisto.

– Alportu vinon! – ordonis la guberniestro, kaj post kelkaj momentoj sur peza arĝenta pleto, en polurita venecia kristala botelo aperis bonspeca, fajra, ruĝa vino sur la tablo.

La guberniestro kun granda penado, tamen instigita de la gastamo, propramane plenigis du glasojn. Sed la troa dikeco ne tre helpas por esti lerta, do kelkaj gutoj da ruĝa vino bedaŭrinde falis sur la tablotukon el valora teksaĵo.

Poste ili bonhumore pipfumis kaj trinkadis la vinon. Andreo tre bone fartis, kiam li rakontis pri siaj longaj surmaraj vojaĝoj, li parolis pri sia posteno kiel prizorganto de kato, pri la aventura fuĝo el afriko, pri la helpkuirista laboro en la kuirejo de la mandareno, dume li agrable transdonis sin al la varmiga, vangojn ruĝiga efiko de la ruĝa vino.

Sed la guberniestro – kvankam li aŭskultis la rakonton kun interesiĝo – tamen fartis malkomforte en la grandega fotelo. Estis evidente, ke io premas lin, eĉ tre forte premas, kaj fakte premis, sed ne lian koron, multe pli lian stomakon, kaj ne interne sed ekstere. Jes ja! La afero kaŝiĝis en tio, ke la kompatinda guberniestro havis tre malvastan pantalonon, kaj tio – ĉe la dikaj homoj – estas vera fatalo.

Kiam dum la konversacio ili fariĝis iom pli intimaj, Peter Albert Van der Parra konfesis al Andreo sian problemon.

– Ĉu vi vidas, kara pli juna sinjoro – li suspiris malĝoje – kiel malfeliĉa afero estas, se oni havas iom pli dikan korpon. Mi daŭre uzas miajn vestojn, ĝis ili preskaŭ ĉifoniĝas. Mi ne kuraĝas farigi novan, ĉar mi timas, ke ĝi estos malvasta, kaj premos min.

Andreo aŭskultis la plendon de la guberniestro kun vekita scivolemo de sia profesio, kvankam li ankoraŭ ne malkaŝis, ke lin koncernas la afero pri la vestoj.

– Ankaŭ tiun novan pantalonon – daŭrigis malĝoje la guberniestro – mia edzino farigis por mi sekrete. Nun mi jam devas uzi ĝin, precipe, se mi havas gaston, kvankam ĝi estas tiel malvasta, ke ĝi premas el mi eĉ la spiron. Kaŝe mi eĉ resendis ĝin al la tajloro, sed ĝi eĉ nun estas tia, kvazaŭ mi estus en premilo.

– Ĉu la tajloro ne povis ĝin ripari? – ekzamenis Andreo la grandegan pantalonon, poste, kiam li rimarkis la kaŭzon de la problemo, li tuj proponis sian helpon.

– Se via moŝto permesas, mi perfekte korektos ĝin.

La guberniestro mirante rigardis al Andreo.

– Neeble! Ĉu vi estas kompetenta en tiaj aferoj?

– Kiel mi ne estus kompetenta? – ridis Andreo. – Mia patro, frato, estas tajloro, kaj ankaŭ mi mem havas tiun profesion originale. Lastfoje mi perfektigis miajn fakajn konojn ĉe mia frato, kiu estas imperiestra tajloro-majstro en Vieno.

La guberniestro ekĝojis tiel, ke je la propono de Andreo li tuj retiriĝis en sian internan ĉambron, kaj surmetinte malnovan kadukan pantalonon, la malvastan tuj transdonis al Andreo por ripari. Li alportigis kudrilon, fadenon, kaj tondilon al la gasto, kiu eklaboris kaj dum duonhoro tiel brile riparis la guberniestran pantalonon, ke Peter Albert Van der Parra ekdancus pro la ĝojo, se liaj korpaj mezuroj tion ebligus.

– Ja vi estas vera artisto! – li kriis ĝoje en sia nova pantalono. – Sed je la amo de Dio! Kial vi fariĝis soldato, se vi estas tiel talenta vesto-artisto. Malfermu ĉi tie novan tajloro-laborejon. Mi estos via unua kliento. Vi rapide fariĝos riĉulo.

– Ne povas esti. – respondis Andreo kun malbona humoro. – Mi devis kontrakti por kvar jaroj ĉe la kolonia armeo, kaj pasis ankoraŭ nur unu jaro.

– Jes ja! – senvortiĝis la guberniestro, sed post kelkminuta murmurado kaj kapturnado li trovis la solvon.

– Do, ne malĝoju! Mi aranĝos, ke oni donu libertempon al vi por la resta tempodaŭro. Tiel vi povas ekfunkciigi vian entreprenon, kaj mi asertas, ke ne forpasos ankoraŭ duonjaro, kiam vi estos la plej fama tajloro en la kolonioj.

Ĝuste tion ili priparolis – la guberniestro fervore kaj bonkore tintigis la glason kun Andreo – kiam abrupte malfermiĝis la pordo kaj enpaŝis anhelante la edzino de la guberniestro.

Ŝi enpaŝis, kaj io sur la klinko tuj frapis ŝiajn okulojn. Verŝajne ŝi rimarkis ian makulon, ĉar ŝi senvorte eltiris sian poŝtukon, kaj rapide komencis frotadi la kuproklinkon. Kiam ŝi estis preta, ankoraŭfoje priobservis sian laboron, fine venis en la ĉambron.

Kvankam ŝi tute ne forgesis la aferon pri la ŝtupoj, tamen ŝi kiel dommastrino jam deziris diri ion ĝentilan al Andreo, kiam la sango subite ruĝigis ŝian vizaĝon, ŝi preskaŭ perdis sian spiron, kaj la profunda kolero inundis ŝian tutan personon.

Per unu paŝo – Andreo eĉ ne povis imagi, ke tiel grandkorpa sinjorino povas tiel longe paŝi – do per unu paŝo ŝi atingis la tablon, sian fingron ŝi metis sur la vinomakulon sur la tablotuko, kaj per retenita voĉo alparolis la gaston.

– Verŝajne en hungario oni ne uzas tablotukon, aŭ oni trinkas nur akvon!

La konscienco de Andreo estis pura, kaj li eĉ ne povis tuj respondi al la primitiva ironio. La vera kulpulo – kvankam li havis konsciencriproĉon iomete – fakte ekĝojis, ke la insulto de la edzino ĉifoje trafas ne lin sed iun alian, do li nur komencis repacigi la koleran virinon per kvieta voĉo.

– Kara mia Dorotea! Tiuj kelkaj malgrandaj makuloj ne estas tragedio...

La frazon li ne povis fini.

– Kio? – ekkriis kolere la edzino. – Ĉu vi nomas ilin malgrandaj makuloj? Ja ĉiu el ili estas pli granda, ol du-groŝa monero!

Ŝi elprenis monerojn el sia poŝo, kaj pruvis, ke ŝi tute pravas.

– Sed kara mia Dorotea! – komencis denove la guberniestro. – Oni povas ilin forigi per suko de citrono.

La sinjorino nun eksplodis vere.

Ĉu per suko de citrono? He he he! Eksciu, ke per ĉiuj citronoj de ĉiu kolonio de Nederlando oni ne povas forigi tiujn makulojn! Ĉi tie ili estas, kaj ĉi tie ili restos por ĉiam, sur mia tablotuko!

Per unu mano ŝi prenis la vinobotelon kaj la glasojn, per la alia mano deprenis la tablotukon, turnis sin, kaj ventorapide forlasis la ĉambron. Peter Albert Van der Parra pardonpete rigardis al Andreo, kaj por kompensi la gaston pro la insulto, li denove promesis la baldaŭan kaj daŭran libertempon.

– Tuj serĉu taŭgan lokon por via laboro – li alrigardis Andreon – ĉar post tri tagoj la forirpermeso estos en viaj manoj. Andreo dankis la helpon, kaj adiaŭis sian bonkoran protektanton. Kiam li forlasis la domon, kaj sur la ŝtupoj denove sukcese forviŝis amason da tri- kvar- kaj kvinanguloj, en la pompa domo de la guberniestro li postlasis potencan amikon, sed ankaŭ malamikon eĉ pli potencan.