Tokio, la 14an de Januaro 1914.

Kara A.!

Vi diras, ke vi penas vivi plej bone en la estanteco kaj ke mi antaŭeniras celante la estontecon.

Povas ŝajni, ke vi estas grandanima konsumanto de la estanteco kaj mi ŝparema rezervanto de la estonteco. Mi mem esperas, okaze tia esti. La scienculo devas plenumi la devon esti rezervanto por la estonteco.

Sed kion fari kun tio, ke mi estas nesatigebla konsumanto?

Unuvorte, la homo estas aŭ konsumanto aŭ produktanto. Al la konsumantoj apartenas du tipoj: unuj, kiuj konsumas por produkti kaj la aliaj, kiuj konsumas por konsumi. Al la produktantoj ankaŭ du tipoj: unuj, kiuj produktas por konsumi kaj la aliaj, kiuj produktas por produkti. Vi apartenas al la plej racia tipo, kiu produktas por konsumi; sed ŝajnas al mi, ke mi fine ne povas esti krom diboĉulo, kiu konsumas por konsumi. Per aliaj vortoj, mi estas plena egoisto en la fundo kaj se mi havus ion, kio povus utili por la homaro, tio eble nur estus, ke la homaro povas atesti per mia konsumado, kiom ĝi ĝis nun rezervis.

Tipa grupo de konsumantoj por konsumi estas la artistoj. Unuvorte, ili estas potencaj konsumantoj el la homaro kaj en tiu ĉi punkto mia karaktero havas ion, kiu estas komuna kun la artistoj.

Jam tiel naskite, mi deziras fari tian diboĉadon, ke mi elkonsumas la tutajn provizaĵojn, kiujn la homaro dum milionoj da jaroj amasigis.

La entrepreno produktas kaj la arto konsumas. En tiu ĉi senco Dio estas la plej granda entreprenisto kaj la diablo la plej granda artisto.

Mi transiru al alia temo.

Vi havas ne malgrandan estimon antaŭ la moderna scienco. Mi malestimas la memkontraŭdiron de l’ moderna scienco.

La scienco deklaras, ke ĝi klarigas la veron, kaj por diri la veron ĝi nur ordigas la faktojn.

Ĉu la ordigitaj faktoj estas la vero? Se jes, en la kartujo de la biblioteko sin kaŝus la plej alta vero.

Kiam la scienco malsupreniros de la uzurpita trono kaj portos ledan laborveston kaj martelon, nur tiam ĝia aŭtoritato naskiĝos; ĉar, per malmultaj vortoj, la scienco estas nur servanto de praktika vivo, kiu produktas por produkti. Kiel la ordinara laboristo havas fortan korpon kaj obeemon, tiel la scienco havas klaran kapon kaj bonan paciencon. Same kiel la ordinara laboristo, la scienco ne scias, kion fari kun ĉiuj siaj produktaĵoj. La ordinara laboristo laboras en la fabrikejo. La laboristo de l’ scienco laboras en la laboratorio.

Mi estas nuntempa scienculo, certe ne granda. La scienco liveras al mi panon, laŭpartan scivolemon kaj okaze enuan tempon kaj manieron de konsumado. En la nomo de l’ scienco mi povas liberiĝi de la devo pripensi, kio estas la postuloj plej proksimaj al la homa vivo kaj min okupi je la demandoj nur instigantaj mian scivolemon, kaj ju pli malproksimaj tiuj demandoj estas de la plej necesa postulo de l’ homa vivo, des pli laŭte oni emfazas mian scienculecon.

Sed mi ne povas kontentiĝi esti tiagrada konsumanto. Se konsumi, mi volas konsumi malkaŝe. Mi ne ŝatas konsumi trompante. Leginte vian leteron mi eksentis deziron skribi al vi tian leteron. Plue mi skribados en la sekvanta letero.

Via B.