©2009 mgr Jerzy Wałaszek
I LO w Tarnowie
|
Wyjście Spis treści Poprzedni Następny
|
©2009 mgr Jerzy Wałaszek
|
Leciono: 1 2
3
4 5 67
8 910 11
1213 14 15
Al la Supera Kurso
La Esperanta-pola kaj pola-Esperanta vortaretoj
Każdy wyraz tak się czyta, jak jest napisany. Każda samogłoska czyta się oddzielnie. Samogłoska i nie zmiękcza poprzedzających zgłosek, jak to ma miejsce w języku polskim. Np. sia czyta się jak s-i-a (s jak w sos, a nie jak w siano), nia jak n-i-a (n normalne, nie ń), lia jak l-i-a (l normalne, nie miękkie, jak w wyrazie los, a nie jak w wyrazie lilia). Przejście samogłoski i w kolejną samogłoskę może w mowie potocznej być płynne, gdyż oddzielna wymowa jest dosyć trudna do wykonania, zatem wyraz mia będzie wymówiony jak m-i-j-a, jednakże środkowe j powinno być wymawiane jak najkrócej. Należy na to zwracać szczególną uwagę od samego początku nauki języka esperanto, gdyż później trudno będzie wyplenić nabyte złe nawyki. Akcentuje się przedostatnią zgłoskę wyrazu, jak w języku polskim. Alfabet esperancki posiada 28 liter (w tym pięć daszkowych oraz ŭ ze znakiem krótkości i v, które czyta się jak polskie w):
a, b, c, ĉ, d, e, f, g, ĝ, h, ĥ, i, j, ĵ, k, l, m, n, o, p, r, s, ŝ, t, u, ŭ, v, z
ĉ – czyta się jak polskie cz –
np. w czołg,
ĝ – czyta się jak polskie dż – np. w drzazga,
ĥ – czyta się jak twarde polskie ch – np. w chór,
(obecnie ĥ staje się archaiczne i często zastępuje się je literą k
– ĥemio → kemio [kemi-o]),
ĵ – czyta się jak polskie ż, np. w żona,
ŝ – czyta się jak polskie sz, np. w szelest,
ŭ – czyta się jak krótkie polskie u, np. w wyrazie pauza.
(Rozwiązanie to budzi u niektórych uczących się pewne wątpliwości. Jednakże twórca języka, Ludwik Zamenhof, pragnął uprościć zasady pisowni i z tego powodu zastosował dla każdego dźwięku języka esperanto osobną literkę. Dzięki temu rozwiązaniu pisownia jest idealnie fonetyczna i nie wymaga nauki osobnych reguł. W esperanto znajomość liter już wystarcza w zupełności do poprawnego pisania wszystkich wyrazów. Po pewnym czasie każdy esperantysta docenia zalety tego rozwiązania.)
|
Uwaga.
Do poprawnego pisania w języku esperanto potrzebujesz klawiatury esperanckiej. Proponuję zainstalować aplikację Tajpi, którą możesz pobrać z tej witryny:
http://www.zz9pza.net/tajpi/
Jeśli nie masz i nie chcesz instalować klawiatury esperanckiej, to litery z daszkami możesz zastępować dodając do litery podstawowej małą literkę x: ĉ – cx, ĝ – gx ĥ – hx, ĵ – jx, ŝ – sx, ŭ – ux Taki sposób wprowadzania esperanckich liter rozpowszechnił się w sieci Internet – litera x nie należy do alfabetu esperanckiego, więc nie wprowadza żadnych dwuznaczności. Aplikacja Tajpi również na tym bazuje, jednakże przy jej pomocy literki wpisane z x są automatycznie zamieniane na literki esperanckie we wszystkich aplikacjach, które obsługują system kodowania znaków Unicode – są to przykładowo MS Office, Corel Draw od wersji X2, MS Internet Explorer oraz nawet zwykły Notatnik Windows. Sam twórca języka esperanto, Ludwik Zamenhof, proponował, aby w przypadku trudności z wydrukiem liter esperanckich stosować połączenie z literką h: ĉ – ch, ĝ – gh ĥ – hh, ĵ – jh, ŝ – sh, ŭ – u Jednakże nie jest to rozwiązanie dobre, ponieważ wprowadza dwuznaczności. Ideą alfabetu esperanckiego jest idealna fonetyczność zapisu, a to oznacza z kolei, iż dana litera odpowiada zawsze jednemu i temu samemu dźwiękowi mowy. Stąd właśnie litery daszkowe, a nie połączenia kilku liter. Dzięki temu rozwiązaniu pisownia esperancka jest prosta, przejrzysta i bardzo łatwa do nauczenia się (porównaj ją z pisownią angielską, francuską czy niemiecką).
Z przykrością zauważyłem ostatnio, iż podany powyżej link przestał działać i dostęp do klawiatury Tajpi zakończył się. Przeszukałem Internet i nie mogłem znaleźć żadnego instalatora. Dlatego poszukałem innego sposobu instalacji klawiatury esperanckiej. Postępuj następująco (jeśli nie potrafisz wykonać poniższej instrukcji, poproś jakiegoś licealistę lub znajomego informatyka):
|
Przedimek jest tylko jeden la dla wszystkich rodzajów, przypadków i liczb. Używamy go wtedy, gdy mowa o osobach lub rzeczach znanych, wcześniej w rozmowie wymienionych.
Rzeczowniki kończą się na literę -o i pytamy o nie:
Kiu?[ki-u] Kio?[ki-o]- kto? co?
Myślnik oznacza, iż dwie samogłoski należy starać się wymawiać oddzielnie, nie łącząc je w jeden dźwięk. Myślnik pomiędzy spółgłoską a samogłoską i oznacza, iż i nie zmiękcza spółgłoski.
Przymiotniki kończą się na literę -a i pytamy o nie:
Kia?['ki-a]- jaki, jaka, jakie?
Zaimki osobowe w liczbie pojedynczej:
mi –
ja,(nie zmiękczaj
m przed i, wymawiaj m-i)
vi – ty, pan (nie
zmiękczaj w przed
i, wymawiaj w-i)
li – on (nie zmiękczaj
l przed i, wymawiaj twardo l-i)
ŝi – ona (nie zmiękczaj
sz przed i, wymawiaj twardo sz-i)
ĝi – ono, to (nie
zmiękczaj dż przed i, wymawiaj twardo dż-i)
Przyrostek -in- oznacza rodzaj żeński, np. lernanto – uczeń, lernantino – uczennica.
Przedrostek mal- oznacza przeciwieństwo, np. bona – dobry, dobra, dobre, malbona – zły, zła, złe.
|
lernanto – uczeń profesoro – profesor, nauczyciel persono – osoba Johano – Jan Petro – Piotr Karlo – Karol Franjo – Frania (nie zmiękczaj n przed j, czytaj fran-jo) tablo – stół tabulo – tablica seĝo – krzesło benko – ławka ŝranko – szafa muro – ściana fenestro – okno pordo – drzwi kreto – kreda krajono – ołówek papero – papier libro – książka (nie zmiękczaj l przed i, czytaj l-ibro) lampo – lampa bildo – obraz meblo – mebel objekto – przedmiot mateno – poranek tago – dzień vespero – wieczór nokto – noc | danko
– podzięka apetito – apetyt granda – wielki, duży longa – długi alta – wysoki bona – dobry blanka – biały nigra – czarny ruĝa – czerwony blua – niebieski verda – zielony flava – żółty bruna – brązowy, brunatny griza – szary, siwy kiu?– kto, który, która, które [ki-u] kie?– gdzie [ki-e] kia?– jaki, jaka, jakie [ki-a] estas – jest sur – na jes – tak ne – nie ĉu – czy sed – lecz (ostatnią literę czytaj jak d, nie zmieniaj jej w t!) bonan apetiton!– smacznego! dankon!– dzięki! same!– wzajemnie, tak samo! ĝis la revido!– do widzenia! |
| Mi estas Mieczysław Sygnarski. Vi estas Johano Piotrowski. Vi estas Petro Kowalski. Li estas Karlo Baniewicz. Ŝi estas Franjo Walkowiak. | |
| Kiu estas mi? | Vi estas Mieczysław Sygnarski. |
| Kiu estas vi? | Mi estas Johano Piotrowski. |
| Kiu estas li? | Li estas Petro Kowalski. |
| Kiu estas li? | Li estas Karlo Baniewicz. |
| Kiu estas ŝi? | Ŝi estas Franjo Walkowiak. |
| Ĉu mi estas Mieczysław Sygnarski? | Jes, vi estas Mieczysław Sygnarski. |
| Ĉu vi estas Johano Piotrowski? | Jes, mi estas Johano Piotrowski. |
| Ĉu vi estas Johano Piotrowski? | Ne, mi ne estas Johano Piotrowski, sed mi estas Petro Kowalski. |
| Ĉu ŝi estas Karlo Baniewicz? | Ne, ŝi ne estas Karlo Baniewicz, sed ŝi estas Franjo Walkowiak. |
|
Mi estas profesoro. Vi estas lernanto. Li estas lernanto. Ŝi estas lernantino. Mieczysław Sygnarski estas profesoro. Johano Piotrowski estas lernanto. Petro Kowalski estas lernanto. Franjo Walkowiak estas lernantino. | Kiu estas mi? | Vi estas Mieczysław Sygnarski. |
| Kio estas mi? | Vi estas profesoro. |
| Kiu estas li? | Li estas Johano Piotrowski. |
| Kio estas Johano Piotrowski? | Johano Piotrowski estas lernanto. |
| Ĉu Petro Kowalski estas lernanto? | Jes, Petro Kowalski estas lernanto. |
| Ĉu Franjo Walkowiak estas profesoro? | Ne, Franjo Walkowiak ne estas profesoro, sed ŝi estas lernantino. |
| Kio estas Franjo Walkowiak? | Franjo Walkowiak estas lernantino. |
| Li estas lernanto. Ŝi estas lernantino. Ĝi estas tablo. Ĝi estas seĝo. Ĝi estas tabulo. Ĝi estas benko. Ĝi estas ŝranko. Ĝi estas libro. | |
| Ĉu ĝi estas tablo? | Jes, ĝi estas tablo. |
| Ĉu ĝi estas benko? | Ne, ĝi ne estas benko, sed ĝi estas seĝo. |
| Ĉu ĝi estas muro? | Jes, ĝi estas muro. |
| Ĉu ĝi estas fenestro? | Ne, ĝi ne estas fenestro, sed ĝi estas pordo. |
| Ĉu ĝi estas kreto? | Jes, ĝi estas kreto. |
| Ĉu ĝi estas kreto? | Ne, ĝi ne estas kreto, sed ĝi estas krajono. |
| Ĉu ĝi estas libro? | Ne, ĝi ne estas libro, sed ĝi estas papero. |
| Ĉu ĝi estas lampo? | Ne, ĝi ne estas lampo, sed ĝi estas bildo. |
| Profesoro estas persono. Tablo estas meblo. Bildo estas objekto. | |
| Ĉu lernanto estas persono? | Jes, lernanto estas persono. |
| Ĉu lernantino Walkowiak estas meblo? | Ne, lernantino Walkowiak ne estas meblo, sed ŝi estas persono. |
| Kio estas profesoro? | Profesoro estas persono. |
| Ĉu libro estas persono? | Ne, libro ne estas persono, sed ĝi estas objekto. |
| Ĉu seĝo estas objekto? | Ne, seĝo ne estas objekto, sed ĝi estas meblo. |
| La papero estas blanka.(Kio?– la papero. Kia?– blanka). | |
| Kia estas la papero? | La papero estas blanka. |
| Ĉu la tabulo estas blanka? | Ne, la tabulo ne estas blanka, sed ĝi estas nigra. |
| Kio estas nigra? | La tabulo estas nigra. |
| Ĉu la muro estas nigra? | Ne, la muro ne estas nigra, sed ĝi estas blanka. |
| Ĉu ĝi estas la blanka papero? | Ne, ĝi ne estas la blanka papero, sed ĝi estas la ruĝa papero. |
| Ĉu ĝi estas la ruĝa papero? | Ne, ĝi ne estas la ruĝa papero, sed ĝi estas la verda papero. |
| Ĝi estas flava. Ĝi estas bruna. Ĝi estas blua. Ĝi estas griza. La ruĝa papero estas granda. La flava papero estas longa. La pordo estas alta. | |
| Ĉu la blanka papero estas granda? | Ne, la blanka papero ne estas granda, sed ĝi estas malgranda. |
| Ĉu la verda papero estas longa? | Ne, la verda papero ne estas longa, sed ĝi estas mallonga.(oba l czytamy oddzielnie mal-longa). |
| Ĉu la seĝo estas alta? | Ne, la seĝo ne estas alta, sed ĝi estas malalta. |
| La griza libro estas sur la tablo. La bildo estas sur la muro. | |
| Kio estas sur la tablo? | Sur la tablo estas la griza libro. |
| Kie estas la griza libro? | La griza libro estas sur la tablo. |
| Kio estas sur la muro? | Sur la muro estas la bildo. |
| Kie estas la bildo? | La bildo estas sur la muro. |
| Kie estas la krajono? | La krajono estas sur la benko. |
| Kio estas sur la benko? | Sur la benko estas la libro, la krajono, la kreto, la papero. |
| Bonan matenon! Bonan tagon! Bonan
vesperon! Bonan nokton! Bonan apetiton! Dankon! Same! Ĝis la revido! | |
Przetłumacz kolejne zdania na język esperanto. Kliknięcie myszką w zdanie spowoduje wyświetlenie jego tłumaczenia. Z opcji tej korzystaj dopiero po samodzielnym wykonaniu tłumaczenia, aby sprawdzić jego poprawność. Inaczej ćwiczenie nie ma żadnego sensu. Dotyczy to wszystkich ćwiczeń w tym artykule. Jeśli chcesz usunąć teksty esperanckie, to odśwież stronę.
 |
La Fakgrupo de Kemio-Fiziko-Informatiko en la Unua Liceo Ĝeneraledukada nomita al Kazimierz Brodziński en Tarnowo Str. Piłsudskiego 4 ©2024 mag. Jerzy Wałaszek |
La materialoj nur por edukada uzado. Ilia kopiado kaj multobligado licas
nur se oni sciigas pri la fonto kaj ne demandas monon por ili.
Bonvolu sendi demandojn al: i-lo@eduinf.waw.pl
Nia edukada servo uzas kuketojn. Se vi ne volas ricevi ilin, bloku ilin en via legilo.
