©2009 mgr Jerzy Wałaszek
I LO w Tarnowie
|
Wyjście Spis treści Poprzedni Następny
|
©2009 mgr Jerzy Wałaszek
|
Leciono: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
La Esperanta-pola kaj pola-Esperanta vortaretoj
Liczebniki główne (nieodmienne) są następujące:
| 0 | – nulo |
| 1 | – unu |
| 2 | – du |
| 3 | – tri |
| 4 | – kvar |
| 5 | – kvin |
| 6 | – ses |
| 7 | – sep |
| 8 | – ok |
| 9 | – naŭ |
| 10 | – dek |
| 100 | – cent |
| 1000 | – mil |
| 1 000 000 | – miliono |
| 1 000 000 000 | – miliardo |
Dziesiątki i setki tworzą się przez proste łączenie odpowiednich liczebników:
| 10 | – dek | 100 | – cent | |
| 20 | – dudek | 200 | – ducent | |
| 30 | – tridek | 300 | – tricent | |
| 40 | – kvardek | 400 | – kvarcent | |
| 50 | – kvindek | 500 | – kvincent | |
| 60 | – sesdek | 600 | – sescent | |
| 70 | – sepdek | 700 | – sepcent | |
| 80 | – okdek | 800 | – okcent | |
| 90 | – naŭdek | 900 | – naŭcent |
| 27 | – dudek sep |
| 45 | – kvardek kvin |
| 99 | – naŭdek naŭ |
| 114 | – cent dek kvar |
| 378 | – tricent sepdek ok |
| 999 | – naŭcent naŭdek naŭ |
| 1956 | – mil naŭcent kvindek ses |
| 23672 | – dudek tri mil sescent sepdek du |
| 75 284 327 853 | – sepdek kvin miliardoj ducent okdek kvar milionoj tricent dudek sep mil okcent kvindek tri |
Liczebniki porządkowe otrzymują końcówkę przymiotnikową -a, np. unua – pierwszy, dekdua – dwunasty, centtrideksepa – sto trzydziesty siódmy.
Liczebniki rzeczownikowe przybierają końcówkę rzeczownikową -o, np. unuo – jednostka, duo – dwójka, dekduo – tuzin, dwunastka, sesdeko – kopa, sześćdziesiątka.
Liczebniki przysłówkowe przybierają końcówkę przysłówka -e, np. unue – po pierwsze, due – po drugie, trie – po trzecie, itd.
Przyimka da używa się na oznaczenie ilości (kiom da?– ile czegoś). Stawia się go nie po liczebnikach głównych, lecz rzeczownikowych w miejsce dopełniacza, np. dek du plumoj, ale: dekduo da plumoj; cent libroj, ale cento da libroj (setka czego?);
glaso da akvo – szklanka
wody, ilość wody
glaso de akvo – szklanka do wody, a nie do czego
innego.
Mi vidis kelkajn homojn, ale: mi vidis kelke da homoj.
Kiom da jaroj vi havas? Mi havas dek ses jarojn.
Kiomjara aŭ kiomaĝa vi estas? Mi estas dekokjara (dekokjaraĝa).
Kioma?– który, która, które (pod względem ilości), np. Kioma horo?– która godzina?
Dato: Krakovo, la 26-an de majo (de la jaro) 1957 (-a).
Przyrostek -ar- oznacza zbiór danych przedmiotów, np. arbaro – las, vortaro – słownik, vagonaro – pociąg, ŝtupo – stopień, ŝtuparo – schody, ŝtupeto – szczebel, ŝtupetaro – drabina.
Przyrostek -aĵ-
oznacza przedmiot posiadający pewną właściwość lub zrobiony z pewnego materiału,
ewentualnie objaw uczucia dostrzegalny zmysłami, np. manĝaĵo – potrawa,
jedzenie (ale: manĝado – jedzenie jako czynność), verdaĵo – zieleń,
amikaĵo – czyn przyjacielski,
Przyimek je nie ma określonego znaczenia i używamy go wtedy, gdy żaden inny nie odpowiada sensowi zdania, np. je kioma horo?– o której godzinie? je la sepa horo – o siódmej godzinie. Zamiast przyimka je używa się często biernika. Formę zdania "ĉu vi na kompatas je maljuna homo?"(czy nie litujesz się nad starym człowiekiem?) lepiej wyrazić biernikiem:"ĉu vi ne kompatas maljunan homon?". Forma pierwsza wychodzi już z uzycia.
|
cifero – cyfra nombro – liczba, ilość folio – liść, karta, arkusz paĝo – strona paŝo – krok monato – miesiąc jaro – rok semajno – tydzień januaro – styczeń februaro – luty marto – marzec aprilo – kwiecień majo – maj junio – czerwiec julio – lipiec aŭgusto – sierpień septembro – wrzesień oktobro – październik novembro – listopad decembro – grudzień fervojo – kolej vagonaro – pociąg aŭtobuso – autobus ŝipo – statek, okręt vaporo – para (wodna) homaro – ludzkość manĝaĵo – jadło, potrawa, strawa dolĉaĵo – słodycz, coś słodkiego sukeraĵo – cukierek jardeko – dziesięciolecie jarcento – stulecie jarmilo – tysiąclecie noktotago – doba horo – godzina minuto – minuta sekundo – sekunda materialo – materiał dato – data | dialekto – dialekt, narzecze numeralo – liczebnik zloto – złoty (pieniądz) groŝo – grosz superjaro – rok przestępny gepatra – ojczysty komerca – handlowy, kupiecki fundamenta – główny, podstawowy plena – pełny uzata – używany kalkuli – liczyć, rachować pasi – mijać, przechodzić rekomendi – polecać memori – pamiętać forgesi – zapominać pardoni – przebaczać pardonu!– przepraszam! okupiĝi – zajmować się aĉeti – kupować pagi – płacić interkompreniĝi – porozumieć się bezoni – potrzebować eksplodi – wybuchać daŭri – trwać daŭrigi – ciągnąć dalej, kontynuować pasigi – przepędzać (czas) kompati – litować się ĉerpi – czerpać tra – przez kiom?– ile? do – więc pli ol – przeszło, więcej niż almenaŭ – przynajmniej nepre – koniecznie ĝis – aż do po – po (ile) cent – sto mil – tysiąc |
| Gekursanoj! Hodiaŭ ni komencos
interesan lecionon. Rigardu! Rigardu! Sur la tabulo mi skribas 3, sed ĉi tio
ne estas vorto, nur cifero. Ciferoj signifas nombron. Vi scias jam kelkajn
nombrojn de unu ĝis dek. Pluaj nombroj estas cent, mil, miliono kaj
miliardo. Nun mi petas vin, gekursanoj, kalkulu de dek unu ĝis cent! Dek
unu, dek du, dek tri... dudek, dudek unu, dudek du... tridek... kvardek...
kvindek... sesdek... sepdek... okdek... naŭdek... cent. Ni ne havas tempon
por multe kalkuli dum niaj konversacioj. Tial mi rekomendas al vi bonan
manieron fari hejme la praktikon. Tie vi havas certe unu dikan libron.
Libroj konsistas el folioj. Unu folio havas du paĝojn. Prenu do la dikan
libron kaj kalkulu foliojn en ĝi! Se vi ne havas dikan libron, vi havas
certe sanajn piedojn. Iru de la lernejo al la domo
(hejmo) tra la longaj stratoj kaj kalkulu paŝojn. Iru
perpiede! La tempo tre rapide pasas kaj vi sciiĝos kiom da paŝoj vi faris de
la lernejo ĝis via hejmo. Se vi ne volas promeni, sidiĝu sur la seĝon, prenu
el la poŝo aŭ el la manpoŝo la monon kaj kalkulu dum la tuta vespero: unu,
du, tri... kaj vi sentos vin riĉa! Vi vidis jam kalendaron kun nigraj kaj ruĝaj tagoj. Kalendaro konsistas el dek du (12) partoj – ili estas monatoj. La nomoj de la monatoj estas: januaro, februaro, marto, aprilo, majo, junio, julio, aŭgusto, septembro, oktobro, novembro kaj decembro. Dek du monatoj formas unu jaron. Sep tagoj formas unu semajnon. Unu jaro havas 365 (tricent sesdek kvin) tagojn kaj superjaro havas 366 (tricent sesdek ses) tagojn, aŭ 52 (kvindek du) semajnojn, aŭ 12 (dek du) monatojn. La semajno konsistas el 7 tagoj. La monatoj ne estas egalaj. Februaro estas la plej mallonga monato de la jaro. Ĝi havas 28 (dudek ok) aŭ 29 (dudek naŭ) tagojn. Aliaj monatoj havas po 30 (tridek) aŭ po 31 (tridek unu) tagoj. Decembro estas la dekdua kaj la lasta monato kaj novembro estas la antaŭlasta. Dek jaroj formas jardekon, cent jaroj – jarcenton; mil jaroj – jarmilon. Unu noktotago havas 24 (dudek kvar) horojn kaj unu tago 12 horojn. Unu horo konsistas el 60 (sesdek) minutoj kaj unu minuto el 60 sekundoj. | |
| Ĉu Esperanto estas utila lingvo? | Jes, Esperanto estas tre utila lingvo, ĉar unue – ĝi estas la plej facila lingvo kaj due – ĝi estas la internacia lingvo. |
| Ĉu vi scias, kiom da lingvoj estas en la tuta mondo? | Ne, ni ne scias. |
| Mi diros al vi. En la tuta mondo estas 2798 (du mil sepcent naŭdek ok) uzataj lingvoj. El ĉi tiu nombro en Eŭropo (sen Rusujo) 36, en Hindujo 222 (sen dialektoj). La nombron de neuzataj lingvoj oni kalkulas je 4000. | |
| Ĉu vi havas en la kapo, t.e. ĉu vi memoras nomojn de la tagoj? Ĉu vi ne forgesis ilin? | Ne, ni ne forgesis ilin. |
| Mi ne kredas. Pardonu al mi, gekursanoj, sed mi faros kontrolon. Mi petas vin: nomu precize tagojn de la semajno. | Tagoj de la semajno estas lundo, mardo, merkredo, ĵaŭdo, vendredo, sabato kaj dimanĉo. |
| Per kio ni povas vojaĝi tra la tuta Polujo? | Ni povas vojaĝi tra la tuta Polujo per vagonaro, t.e. fervoje, per aŭtobuso, per vaporŝipo aŭ eĉ perpiede. |
| Ĉu vi komprenas novan sufikson -ar-? | Jes, ni komprenas ĝin – la sufikso -ar- signifas "multan nombron", ekz. homaro, vortaro... |
|
Kion signifas la vorto
"gejunularo"? Ĉu vi komprenas ĝin? Klarigu! La tempo tiel rapide pasas, ke ni ne povas elĉerpi la tutan lingvomaterialon. Skribu do tre gravan frazon en viajn kajerojn:"Se ni volas perfektiĝi en la Esperanta lingvo, ni devas diligente labori hejme kaj fari la praktikon". Skribu ankaŭ: | |
Demandoj por respondo:
|
Przetłumacz kolejne zdania na język esperanto. Kliknięcie myszką w zdanie spowoduje wyświetlenie jego tłumaczenia. Z opcji tej korzystaj dopiero po samodzielnym wykonaniu tłumaczenia, aby sprawdzić jego poprawność. Inaczej ćwiczenie nie ma żadnego sensu. Dotyczy to wszystkich ćwiczeń w tym artykule. Jeśli chcesz usunąć teksty esperanckie, to odśwież stronę.
 |
La Fakgrupo de Kemio-Fiziko-Informatiko en la Unua Liceo Ĝeneraledukada nomita al Kazimierz Brodziński en Tarnowo Str. Piłsudskiego 4 ©2024 mag. Jerzy Wałaszek |
La materialoj nur por edukada uzado. Ilia kopiado kaj multobligado licas
nur se oni sciigas pri la fonto kaj ne demandas monon por ili.
Bonvolu sendi demandojn al: i-lo@eduinf.waw.pl
Nia edukada servo uzas kuketojn. Se vi ne volas ricevi ilin, bloku ilin en via legilo.