Al la Elementa Kurso
Leciono: 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

La Esperanta-pola kaj pola-Esperanta vortaretoj


 

16. DEKSESA LECIONO

A. GRAMATIKO

Czasy złożone strony czynnej:

Czasy złożone strony czynnej tworzy się poprzez połączenie czasownika "esti" z odpowiednim imiesłowem strony czynnej. Czasów tych używa się stosunkowo rzadko, przeważnie, gdy mowa o dwóch czynnościach przeszłych lub przyszłych, ale nie równoczesnych.

Przykład: Kiam la suno estis subirinta, griza krepusko (zmrok) kovris la teron ĉirkaŭe. Lecz i w tym wypadku, aby uniknąć formy złożonej, możemy powiedzieć: Post kiam la suno subiris, albo: Kiam la suno jam subiris, albo: Post la subiro de la suno...

Formy czasownika złożonego:

Mi estasskribanta
skribinta
skribonta


piszę
napisałem (przeszły dokonany)
mam pisać
Mi estisskribanta
skribinta
skribonta


pisałem (przeszły niedokonany)
pisałem był (zaprzeszły)
miałem pisać
Mi estosskribanta
skribinta
skribonta


będę pisał (przyszły niedokonany)
napiszę (przyszły dokonany)
będę miał pisać (nie używa się)
Mi estusskribanta
skribinta
skribonta


pisałbym
napisałbym
miałbym napisać

Czasy te należy rozumieć następująco:

Czasownik "esti" wybiera punkt w czasie:

... estas – teraz, w tym momencie,
... estis – w przeszłości, przedtem,
... estos – w przyszłości, później,

Względem wybranego przez "esti" punktu w czasie imiesłów czynny określa czas wykonywanej czynności:

...anta – czynność wykonywana w danej chwili.

Li estas leganta la libron   on teraz jest w trakcie czytania książki.
Li estis leganta la libron  przedtem, w przeszłości on był w trakcie czytania książki.
Li estos leganta la libron  w przyszłości on będzie w trakcie czytania książki.

...inta – czynność wykonywana wcześniej w stosunku do opisywanego momentu w czasie,

Li estas leginta la libron   do teraz on już przeczytał książkę, nie czyta jej już, robił to wcześniej.
Li estis leginta la libron  w przeszłości, w wybranej chwili on już miał tę książkę przeczytaną, zrobił to wcześniej.
Li estos leginta la libron  w przyszłości on już będzie miał przeczytaną tę książkę, nie będzie jej wtedy czytał, gdyż zrobi to wcześniej.

...onta – czynność do wykonania później w stosunku do opisywanego momentu w czasie,|

Li estas legonta la libron   ma teraz zamiar czytać książkę, ale tego nie robi w tej chwili, przeczyta ją później, nie teraz.
Li estis legonta la libron  w przeszłości miał zamiar przeczytać książkę, ale w opisywanym momencie jeszcze tego nie robił, to miało się stać później.
Li estos legonta la libron  w przyszłości ma zamiar przeczytać książkę, ale nie w opisywanym momencie, stanie się to w dalszej przyszłości.

B. VORTOJ

radioricevilo – odbiornik radiowy    
aparato
 – aparat
lektoro – lektor
pioniro – pionier
paro – para (dwa takie same)
aŭskultilo – słuchawka
laŭtparolilo – głośnik
firmo – firma
sendstacio – stacja nadawcza
fulmo – błyskawica
tondro – grzmot, piorun
fulmotondro – burza
anteno – antena
akumulatoro – akumulator
anodaparato – aparat anodowy
tensio – napięcie, natężenie
emerito – emeryt
disaŭdigo – audycja
reto – sieć, siatka
interreto – Internet
ligilo
 – hiperłącze
rememoro
 – wspomnienie
skio – narta
radio – promień
glacio – lód
skiado – jazda na nartach
regiono – okolica
stacidomo – dworzec
glitveturilo – sanie
restadejo – miejsce przebywania
tereno – teren
ekscito – podniecenie
ekvilibro – równowaga
bruo – szum, hałas
premio – odznaczenie, nagroda
pokalo – puchar
boto – but
kupeo – przedział w wagonie
travivaĵo – przeżycie
vetkuro – zawody, wyścigi
plurvoĉa – wielogłosowy
ĉitiea – tutejszy
eminenta – wybitny
amuza – rozrywkowy, zabawiający
ĝenerala – ogólny
abunda – obfity
komika – komiczny, zabawny, śmieszny
eksterordinara – nadzwyczajny, niezwykły
originala – oryginalny
peza – ciężki
taŭga – zdatny, odpowiedni
konstrui – budować
serĉi – szukać
ŝerci – żartować
terkonekti – uziemić
liveri – dostarczać
funkcii – funkcjonować
preferi – woleć, dawać pierwszeństwo
ĝui – rozkoszować się, używać
engluti – połknąć
revi – marzyć
brili – błyszczeć
realiĝi – spełnić się
elvagoniĝi – wysiąść z wagonu
veturigi – wieźć
foriĝi, malaperi – zniknąć
gliti – ślizgać się
fiksi – zamocować (np. narty)
aspekti – wyglądać
gajni – wygrać, zyskać
danci – tańczyć
malpacience – niecierpliwie, z niecierpliwością
blindige – oślepiająco
ĝissate – dosyta
gracie – zgrabnie, wdzięcznie
ho – ach

obrazek

C. EKZERCOJ

Nia nova radioricevilo

Kiam mia patro, inĝeniero, estis konstruinta la novan radioricevilon ankoraŭ la milito, ni ĉiuj tre ĝojis tiam, ĉar ni tre volonte ŝatis ĉiam aŭskulti belajn disaŭdigojn. Necesajn objektojn por konstruado de la aparato venigis la patro el Varsovio, malpli gravajn li aĉetis en ĉi-tieaj firmoj. Al mi ĉiam tre plaĉis paroladoj pri fremdaj landoj kaj plurvoĉaj kantoj. Mia fratino preferis koncertojn kaj precipe amuzan muzikon. Mia patro, malnova esperantisto, estis diligenta aŭskultanto de Esperantaj prelegoj. Ili okazis kaj okazas nun ofte en diversaj landoj. Ĉe ni en antaŭmilita Polujo ili okazadis regule ĉiusemajne. Per radio parolis tiam bele mgr Tadeo Hodakovski, tiama lektoro de Esperanto ĉe Jagiellona Universitato kaj dro Odo Bujvid, emerita universitata profesoro. La lasta mortis en Krakovo dum hitlerana okupado (1942) kaj estis unu el la plej eminentaj kaj gravaj pioniroj de la Esperanta movado en nia lando. El ĉi tiuj prelegoj mi komprenis preskaŭ nenion.

Antaŭe ni havis hejme nur du parojn da aŭskultiloj, sed post kelkaj jaroj la patro aĉetis belan laŭtparolilon kaj ni estis tre feliĉaj. Estas tre agrable serĉi diversajn sendstaciojn. Dum la fulmotondro kaj antaŭ la nokto oni devas nepre terkonekti la antenon. Komence ni bezonis por funkciado de la radioricevilon ankaŭ akumulatoron kaj anodaparaton, kiu liveris ĉiam la saman elektran tension. Nia nova aparato ne bezonis jam ĉi tion, ĉar ni povis aligi ĝin al la ĝenerala elektra neto. Ni spertiĝis, ke vintre la radioricevilo pli bone funkcias ol dum la somero. Radio estas bonega eltrovaĵo, feliĉiganta la tutan homaron. Ĉe komenco de la lasta milito la hitleraj okupantoj forprenis de ni, poloj, ĉiuj radioaparatojn kaj por ni, je mortpuno, estis malpermesite posedi ilin. Nun ni havas ree novan radioricevilon kaj ni povas denove ĝui la belajn disaŭdigojn. Mi revas ankaŭ pri televizio.

 

Ĉi tie mi kolektis kelkajn ligilojn al la interretaj disaŭdigoj en la Esperanta lingvo:

Radio Polonia – ĉiutage, 20 minutoj
Radio Aktiva – Podkasto, Urugvajo
Rado 3ZZZ, Melburno, Aŭstralio
Radio Esperanto, Kaliningrado, Ruslando
Radio Havano, Kubo
Radio Verda, Vankuvero, Kanado
Ĉina Radio Internacia
Radio Esperanto

 

D. POR ESPERANTIGO


La letero al prizorganto de la Edukada Servo

Via email: (se vi volas ricevi respondon)
La temo:
Atenton: ← Enskribu la vorton  ilo   , alie la letero malsendiĝos

Skribu la mesaĝon sube (ne pli ol 2048 literoj).

La nombro de literoj por uzado: 2048


La Fakgrupo de
Kemio-Fiziko-Informatiko

en la Unua Liceo Ĝeneraledukada
nomita al Kazimierz Brodziński
en Tarnowo
Str. Piłsudskiego 4
©2024 mag. Jerzy Wałaszek

La materialoj nur por edukada uzado. Ilia kopiado kaj multobligado licas
nur se oni sciigas pri la fonto kaj ne demandas monon por ili.

Bonvolu sendi demandojn al: i-lo@eduinf.waw.pl

Nia edukada servo uzas kuketojn. Se vi ne volas ricevi ilin, bloku ilin en via legilo.