©2009 mgr Jerzy Wałaszek
I LO w Tarnowie
|
Wyjście Spis treści Poprzedni Następny
|
©2009 mgr Jerzy Wałaszek
|
Al la Elementa Kurso
Leciono: 16 17 18
19 20 21
22 23 24
25
La Esperanta-pola kaj pola-Esperanta vortaretoj
Czasy złożone strony czynnej:
Czasy złożone strony czynnej tworzy się poprzez połączenie czasownika "esti" z odpowiednim imiesłowem strony czynnej. Czasów tych używa się stosunkowo rzadko, przeważnie, gdy mowa o dwóch czynnościach przeszłych lub przyszłych, ale nie równoczesnych.
Przykład: Kiam la suno estis subirinta, griza krepusko (zmrok) kovris la teron ĉirkaŭe. Lecz i w tym wypadku, aby uniknąć formy złożonej, możemy powiedzieć: Post kiam la suno subiris, albo: Kiam la suno jam subiris, albo: Post la subiro de la suno...
Formy czasownika złożonego:
| Mi estas | skribanta skribinta skribonta | – – – | piszę napisałem (przeszły dokonany) mam pisać |
| Mi estis | skribanta skribinta skribonta | – – – | pisałem (przeszły niedokonany) pisałem był (zaprzeszły) miałem pisać |
| Mi estos | skribanta skribinta skribonta | – – – | będę pisał (przyszły niedokonany) napiszę (przyszły dokonany) będę miał pisać (nie używa się) |
| Mi estus | skribanta skribinta skribonta | – – – | pisałbym napisałbym miałbym napisać |
Czasy te należy rozumieć następująco:
Czasownik "esti" wybiera punkt w czasie:
... estas – teraz,
w tym momencie,
... estis – w przeszłości, przedtem,
... estos – w przyszłości, później,
Względem wybranego przez "esti" punktu w czasie imiesłów czynny określa czas wykonywanej czynności:
...anta – czynność wykonywana w danej chwili.
| Li estas leganta la libron | – | on teraz jest w trakcie czytania książki. |
| Li estis leganta la libron | – | przedtem, w przeszłości on był w trakcie czytania książki. |
| Li estos leganta la libron | – | w przyszłości on będzie w trakcie czytania książki. |
...inta – czynność wykonywana wcześniej w stosunku do opisywanego momentu w czasie,
| Li estas leginta la libron | – | do teraz on już przeczytał książkę, nie czyta jej już, robił to wcześniej. |
| Li estis leginta la libron | – | w przeszłości, w wybranej chwili on już miał tę książkę przeczytaną, zrobił to wcześniej. |
| Li estos leginta la libron | – | w przyszłości on już będzie miał przeczytaną tę książkę, nie będzie jej wtedy czytał, gdyż zrobi to wcześniej. |
...onta – czynność do wykonania później w stosunku do opisywanego momentu w czasie,|
| Li estas legonta la libron | – | ma teraz zamiar czytać książkę, ale tego nie robi w tej chwili, przeczyta ją później, nie teraz. |
| Li estis legonta la libron | – | w przeszłości miał zamiar przeczytać książkę, ale w opisywanym momencie jeszcze tego nie robił, to miało się stać później. |
| Li estos legonta la libron | – | w przyszłości ma zamiar przeczytać książkę, ale nie w opisywanym momencie, stanie się to w dalszej przyszłości. |
|
radioricevilo – odbiornik radiowy aparato – aparat lektoro – lektor pioniro – pionier paro – para (dwa takie same) aŭskultilo – słuchawka laŭtparolilo – głośnik firmo – firma sendstacio – stacja nadawcza fulmo – błyskawica tondro – grzmot, piorun fulmotondro – burza anteno – antena akumulatoro – akumulator anodaparato – aparat anodowy tensio – napięcie, natężenie emerito – emeryt disaŭdigo – audycja reto – sieć, siatka interreto – Internet ligilo – hiperłącze rememoro – wspomnienie skio – narta radio – promień glacio – lód skiado – jazda na nartach regiono – okolica stacidomo – dworzec glitveturilo – sanie restadejo – miejsce przebywania tereno – teren ekscito – podniecenie ekvilibro – równowaga bruo – szum, hałas premio – odznaczenie, nagroda pokalo – puchar boto – but kupeo – przedział w wagonie | travivaĵo – przeżycie vetkuro – zawody, wyścigi plurvoĉa – wielogłosowy ĉitiea – tutejszy eminenta – wybitny amuza – rozrywkowy, zabawiający ĝenerala – ogólny abunda – obfity komika – komiczny, zabawny, śmieszny eksterordinara – nadzwyczajny, niezwykły originala – oryginalny peza – ciężki taŭga – zdatny, odpowiedni konstrui – budować serĉi – szukać ŝerci – żartować terkonekti – uziemić liveri – dostarczać funkcii – funkcjonować preferi – woleć, dawać pierwszeństwo ĝui – rozkoszować się, używać engluti – połknąć revi – marzyć brili – błyszczeć realiĝi – spełnić się elvagoniĝi – wysiąść z wagonu veturigi – wieźć foriĝi, malaperi – zniknąć gliti – ślizgać się fiksi – zamocować (np. narty) aspekti – wyglądać gajni – wygrać, zyskać danci – tańczyć malpacience – niecierpliwie, z niecierpliwością blindige – oślepiająco ĝissate – dosyta gracie – zgrabnie, wdzięcznie ho – ach |
Nia nova radioricevilo
Kiam mia patro, inĝeniero, estis konstruinta la novan radioricevilon ankoraŭ la milito, ni ĉiuj tre ĝojis tiam, ĉar ni tre volonte ŝatis ĉiam aŭskulti belajn disaŭdigojn. Necesajn objektojn por konstruado de la aparato venigis la patro el Varsovio, malpli gravajn li aĉetis en ĉi-tieaj firmoj. Al mi ĉiam tre plaĉis paroladoj pri fremdaj landoj kaj plurvoĉaj kantoj. Mia fratino preferis koncertojn kaj precipe amuzan muzikon. Mia patro, malnova esperantisto, estis diligenta aŭskultanto de Esperantaj prelegoj. Ili okazis kaj okazas nun ofte en diversaj landoj. Ĉe ni en antaŭmilita Polujo ili okazadis regule ĉiusemajne. Per radio parolis tiam bele mgr Tadeo Hodakovski, tiama lektoro de Esperanto ĉe Jagiellona Universitato kaj dro Odo Bujvid, emerita universitata profesoro. La lasta mortis en Krakovo dum hitlerana okupado (1942) kaj estis unu el la plej eminentaj kaj gravaj pioniroj de la Esperanta movado en nia lando. El ĉi tiuj prelegoj mi komprenis preskaŭ nenion.
Antaŭe ni havis hejme nur du parojn da aŭskultiloj, sed post kelkaj jaroj la patro aĉetis belan laŭtparolilon kaj ni estis tre feliĉaj. Estas tre agrable serĉi diversajn sendstaciojn. Dum la fulmotondro kaj antaŭ la nokto oni devas nepre terkonekti la antenon. Komence ni bezonis por funkciado de la radioricevilon ankaŭ akumulatoron kaj anodaparaton, kiu liveris ĉiam la saman elektran tension. Nia nova aparato ne bezonis jam ĉi tion, ĉar ni povis aligi ĝin al la ĝenerala elektra neto. Ni spertiĝis, ke vintre la radioricevilo pli bone funkcias ol dum la somero. Radio estas bonega eltrovaĵo, feliĉiganta la tutan homaron. Ĉe komenco de la lasta milito la hitleraj okupantoj forprenis de ni, poloj, ĉiuj radioaparatojn kaj por ni, je mortpuno, estis malpermesite posedi ilin. Nun ni havas ree novan radioricevilon kaj ni povas denove ĝui la belajn disaŭdigojn. Mi revas ankaŭ pri televizio.
|
Ĉi tie mi kolektis kelkajn ligilojn al la interretaj disaŭdigoj en la Esperanta lingvo:
Radio
Polonia – ĉiutage, 20 minutoj |
 |
La Fakgrupo de Kemio-Fiziko-Informatiko en la Unua Liceo Ĝeneraledukada nomita al Kazimierz Brodziński en Tarnowo Str. Piłsudskiego 4 ©2024 mag. Jerzy Wałaszek |
La materialoj nur por edukada uzado. Ilia kopiado kaj multobligado licas
nur se oni sciigas pri la fonto kaj ne demandas monon por ili.
Bonvolu sendi demandojn al: i-lo@eduinf.waw.pl
Nia edukada servo uzas kuketojn. Se vi ne volas ricevi ilin, bloku ilin en via legilo.