Mikrokontrolery

Mikrokontroler ATmega32 zawiera 32 KB reprogramowalnej w systemie pamięci FLASH do przechowywania programu. Ponieważ wszystkie instrukcje AVR mają długość 16 lub 32 bity, pamięć FLASH jest zorganizowana jako 16384 komórek 16-bitowych. Dla bezpieczeństwa oprogramowania przestrzeń pamięci FLASH programu została podzielona na dwie sekcje: sekcję programu boot-loadera i sekcję programu aplikacji.

Trwałość pamięci FLASH wynosi co najmniej 10.000 cykli zapisu/kasowania. Licznik rozkazów (ang. Program Counter, PC) w ATmega32 jest 14-bitowy, co pozwala mu na zaadresowanie 16384 komórek pamięci programu. Działanie sekcji programu boot-loadera wraz z powiązanymi bitami blokującymi dla bezpieczeństwa oprogramowania jest opisane szczegółowo w rozdziale "Wsparcie dla programu startowego – odczyt przy zapisie i samoprogramowanie".

W rozdziale "Programowanie pamięci" znajdziesz szczegółowy opis szeregowego ładowania programu do pamięci FLASH za pomocą końcówek interfejsu SPI (ang. Serial Programming Interface) lub trybu programowania równoległego.

Tablice ze stałymi mogą być umieszczane w całej przestrzeni adresowej pamięci programu (zobacz na opis instrukcji LPM).

Mapa pamięci programu

Powyższy rysunek pokazuje sposób organizacji pamięci SRAM (ang. Static RAM – statyczna pamięć RAM) w mikrokontrolerze ATmega32.

Dolne 2144 komórek zawiera zestaw rejestrów, pamięć we/wy oraz wewnętrzną pamięć danych SRAM. Pierwsze 96 komórki to zestaw rejestrów ogólnego przeznaczenia i pamięć we/wy, a następne 2048  komórki odnoszą się do wewnętrznej pamięci danych SRAM.

Pięć różnych trybów adresowania pamięci danych pokrywa: adresowanie bezpośrednie (ang. Direct Addressing Mode), adresowanie pośrednie z przesunięciem (ang. Indirect with Displacement Addressing Mode), adresowanie pośrednie (ang. Indirect Addressing Mode),  adresowanie pośrednie z predekrementacją (ang. Indirect with Pre-decrement Addressing Mode) oraz adresowanie pośrednie z  postinkrementacją (ang. Indirect with Post-increment Addresing Mode). W zestawie rejestrów rejestry od R26 do R31 pełnią dodatkową funkcję rejestrów wskaźnikowych do pośredniego adresowania pamięci.

Adresowanie bezpośrednie obejmuje całą przestrzeń danych.

Adresowanie pośrednie z przesunięciem obejmuje 63 komórki od adresu bazowego danego w rejestrze Y lub Z.

Gdy jest używane pośrednie adresowanie z automatyczną predekrementacją lub postinkrementacją, rejestry adresowe X, Y lub Z są zwiększane lub zmniejszane.

Wszystkie te tryby adresowania w ATmega32 pozwalają na dostęp do każdej lokacji w przestrzeni danych: do zestawu 32 rejestrów ogólnego przeznaczenia, 64 rejestrów we/wy oraz 2048 bajtów wewnętrznej pamięci danych SRAM. Opis zestawu rejestrów znajdziesz w rozdziale "Zestaw rejestrów ogólnego przeznaczenia".

Czasy dostępu do pamięci danych

Dostęp do pamięci SRAM wykonywany jest w dwóch taktach clk_CPU, co pokazuje poniższy rysunek:

 

Mikrokontroler ATmega32 posiada 1024 bajtów pamięci danych EEPROM (ang. Electrically Erasable Programmable Read-Only Memory). Jest ona zorganizowana jako oddzielna przestrzeń danych, w której można zapisywać pojedyncze bajty. EEPROM posiada wytrzymałość co najmniej 100.000 cykli zapisu/kasowania. Dostęp mikroprocesora do danych zapisanych w pamięci EEPROM dokonywany jest poprzez rejestr adresu EEPROM, rejestr danych EEPROM oraz rejestr sterowania EEPROM. Istnieje również możliwość zapisu/odczytu zawartości EEPROM poprzez interfejs SPI, JTAG i w trybie programowania równoległego. Szczegóły znajdziesz w rozdziale "Programowanie pamięci".

Zapis/Odczyt EEPROM

Rejestry dostępu do EEPROM znajdują się w przestrzeni we/wy.

Czasy dostępu dla EEPROM są podane przy opisie rejestru sterującego pamięcią EEPROM,  EECR (ang. EEPROM Control Register). Jednakże funkcja odmierzająca samoczynnie czas pozwala wykryć oprogramowaniu użytkownika, kiedy można zapisać następny bajt. Jeśli kod użytkownika zawiera instrukcje, które zapisują pamięć EEPROM, należy podjąć pewne środki ostrożności. W mocno filtrowanych źródłach zasilania napięcie V_CC może wzrastać lub opadać wolno przy włączaniu/wyłączaniu. Powoduje to, iż mikrokontroler przez pewien okres czasu pracuje przy napięciu niższym od określonego jako minimalne dla używanej częstotliwości zegarowej. Zobacz do podrozdziału "Zapobieganie uszkodzeniu danych w EEPROM", gdzie znajdziesz więcej informacji o tym, jak unikać problemów w takich sytuacjach.

Aby zapobiec niezamierzonym zapisom w EEPROM, należy zastosować specjalną procedurę zapisu. Zobacz do opisu rejestru EECR.

Gdy odczytywana jest pamięć EEPROM, to mikroprocesor zostaje wstrzymany przez cztery takty zegarowe przed wykonaniem następnej instrukcji. Gdy zapisywana jest pamięć EEPROM, mikroprocesor jest wstrzymywany przez dwa takty zegara przed wykonaniem następnej instrukcji.

---

EEARH, EEARL – EEPROM Address Register – Rejestr adresowy EEPROM

Bity 15...10 – Zarezerwowane

Te bity są zarezerwowane w ATmega32 i przy odczycie dają zawsze wartość 0.

Bity 9...0 – EEAR9...0: EEPROM Address – Adres EEPROM

Rejestry adresowe EEPROM – EEARH i EEARL – określają adres EEPROM (starszy i młodszy bajt adresu) w 1024-bajtowej przestrzeni pamięci EEPROM. Bajty EEPROM są adresowane liniowo od 0 do 1023. Początkowa zawartość rejestru EEAR jest niezdefiniowana. Właściwą wartość należy wpisać przed dostępem do EEPROM.

---

EEDR – EEPROM Data Register – Rejestr danych EEPROM

Bity 7:0 – EEDR7:0: EEPROM Data – Dane EEPROM

Dla operacji zapisu w EEPROM rejestr EEDR zawiera dane do zapisania pod adresem podanym przez rejestr EEAR. Dla operacji odczytu z EEPROM rejestr EEDR zawiera dane odczytane z komórki EEPROM o adresie podanym w rejestrze EEAR.

---

EECR – EEPROM Control Register – Rejestr sterujący EEPROM

Bity 7..4 – Zarezerwowane

Te bity są zarezerwowane w ATmega32 i zawsze przy odczycie dają zero.

Bit 3 – EERIE: EEPROM Ready Interrupt Enable – Włączenie przerwań przy gotowości EEPROM

Wpisanie jedynki do bitu EERIE włącza przerwania przy gotowości EEPROM, jeśli bit I w rejestrze SREG jest ustawiony. Wpisanie zera do EERIE wyłącza te przerwanie. Przerwanie od gotowości EEPROM jest generowane ciągle, gdy bit EEWE jest wyzerowany.

Bit 2 – EEMWE: EEPROM Master Write Enable – Uaktywnienie możliwości zapisu EEPROM

Bit ten umożliwia zabezpieczenie EEPROM przed przypadkowym zapisem. Określa on, czy ustawienie bitu EEWE na jeden spowoduje zapis do EEPROM. Gdy bit EEMWE zostanie ustawiony, to ustawienie bitu EEWE w ciągu czterech taktów zegarowych spowoduje zapis danych do EEPROM pod wybranym adresem. Jeśli bit EEMWE ma wartość zero, to ustawienie bitu EEWE nie spowoduje żadnego efektu. Gdy bit EEMWE zostanie ustawiony na jeden programowo, to będzie on automatycznie wyzerowany po upływie czterech taktów zegarowych.

Bit 1 – EEWE: EEPROM Write Enable – Zapis EEPROM

Bit EEWE jest strobem zapisu EEPROM. Gdy zostaną poprawnie ustawione adres i dane, to należy wpisać jedynkę do bitu EEWE, aby dane zapisać w pamięci EEPROM. Przed dokonaniem tego zapisu należy ustawić na jeden bit uaktywnienia zapisu EEMWE, w przeciwnym razie zapis do EEPROM nie zostanie wykonany. Należy zastosować poniższą procedurę (kolejność kroków 3 i 4 jest istotna):

1. Czekaj aż EEWE przyjmie wartość zero.
2. Czekaj aż SPMEN w SPMCR przyjmie wartość zero.
3. Zapisz nowy adres EEPROM do rejestru EEAR (opcjonalnie)
4. Zapisz nowe dane EEPROM do EEDR (opcjonalnie)
5. Zapisz logiczne jeden do bitu EEMWE, zapisując jednocześnie zero do EEWE w rejestrze EECR
6. W ciągu czterech taktów zegarowych po ustawieniu EEMWE zapisz logiczne jeden do EEWE

Pamięć EEPROM nie może być programowana podczas zapisu przez mikroprocesor danych do pamięci FLASH. Program użytkownika musi sprawdzić, czy programowanie FLASH jest ukończone przed zainicjowaniem zapisu do EEPROM. Krok 2 jest tylko wtedy istotny, gdy oprogramowanie zawiera boot loader, który pozwala mikroprocesorowi programować FLASH. Jeśli pamięć FLASH nigdy nie jest uaktualniana przez mikroprocesor, krok 2 można pominąć. Zobacz do rozdziału "Wsparcie dla programu startowego – odczyt przy zapisie i samoprogramowanie".

Uwaga: przerwanie pomiędzy krokiem 5 a 6 spowoduje porażkę cyklu zapisu, ponieważ bit uaktywniający zapis EEPROM, EEMWE, straci ważność (zostanie wyzerowany sprzętowo po czterech taktach zegara). Jeśli procedura przerwania uzyskująca dostęp do EEPROM przerwie pracę innemu procesowi dostępu do EEPROM, to rejestr EEAR lub EEDR zostanie zmodyfikowany, powodując porażkę przerwanego procesu dostępu do EEPROM. Zaleca się wyzerowanie globalnego znacznika przerwań I w rejestrze SREG w celu uniknięcia tych problemów.

Gdy upłynie czas przeznaczony na zapis, bit EEWE jest zerowany sprzętowo. Program użytkownika może przeglądać zawartość tego bitu i czekać na zero przed zapisem kolejnego bajtu. Gdy bit EEWE został ustawiony, mikroprocesor zatrzymuje się na dwa cykle przed wykonaniem następnej instrukcji.

Bit 0 – EERE: EEPROM Read Enable – Odczyt EEPROM

Bit EERE jest strobem odczytu EEPROM. Gdy został ustawiony poprawny adres w rejestrze EEAR, należy wpisać logiczną jedynkę do bitu EERE, aby wyzwolić odczyt EEPROM. Odczyt zajmuje jedną instrukcję i zażądane dane są dostępne natychmiast. Gdy jest odczytywana pamięć EEPROM, mikroprocesor zatrzymuje się na cztery cykle przed wykonaniem następnej instrukcji. Użytkownik powinien przeglądać stan bitu EEWE przed rozpoczęciem operacji odczytu. Jeśli trwa operacja zapisu, nie można odczytywać EEPROM ani zmieniać zawartości rejestru EEAR.

Do odmierzania czasu przy dostępie do EEPROM wykorzystywany jest kalibrowany oscylator. Poniższa tablica wymienia typowy czas programowania przy dostępie do EEPROM z poziomu mikroprocesora.

Poniższe przykłady kodów pokazują po jednej funkcji w asemblerze i w języku C dla zapisu EEPROM. Przykłady zakładają globalne wyłączenie przerwań (wyzerowany bit I w rejestrze stanu SREG), aby żadne z przerwań nie wystąpiło podczas wykonywania tych funkcji. Założono również, iż oprogramowanie nie korzysta z boot-loadera. Jeśli kod programu ładującego jest obecny, to funkcja zapisu EEPROM musi również czekać na zakończenie każdego wykonywanego rozkazu SPM.

Przykład w kodzie maszynowym

EEPROM_write: ; Czekaj na zakończenie poprzedniego zapisu sbic EECR,EEWE rjmp EEPROM_write ; Ustaw adres (r18:r17) w rejestrze adresowym out EEARH, r18 out EEARL, r17 ; Zapisz dane (r16) do rejestru danych out EEDR,r16 ; Zapisz logiczną jedynkę w bicie EEMWE sbi EECR,EEMWE ; Rozpocznij zapis EEPROM przez ustawienie EEWE sbi EECR,EEWE ret

Przykład w języku C

void EEPROM_write(unsigned int uiAddress, unsigned char ucData) { /* Czekaj na zakończenie poprzedniego zapisu */ while(EECR & (1<<EEWE)) ; /* Ustaw rejestry adresu i danych */ EEAR = uiAddress; EEDR = ucData; /* Zapisz logiczną jedynkę w bicie EEMWE */ EECR |= (1<<EEMWE); /* Rozpocznij zapis EEPROM przez ustawienie EEWE */ EECR |= (1<<EEWE); }

Następne przykłady kodu pokazują funkcje w asemblerze i w języku C dla odczytu EEPROM. Przykłady zakładają globalne wyłączenie przerwań podczas wykonywania tych funkcji..

Przykład w kodzie maszynowym

EEPROM_read: ; Czekaj na zakończenie poprzedniego zapisu sbic EECR,EEWE rjmp EEPROM_read ; Ustaw adres (r18:r17) w rejestrze adresowym out EEARH, r18 out EEARL, r17 ; Rozpocznij odczyt EEPROM przez zapis bitu EERE sbi EECR,EERE ; Odczytaj dane z rejestru danych in r16,EEDR ret

Przykład w języku C

unsigned char EEPROM_read(unsigned int uiAddress) { /* Czekaj na zakończenie poprzedniego zapisu while(EECR & (1<<EEWE)) ; /* Ustaw rejestr adresowy */ EEAR = uiAddress; /* Rozpocznij odczyt EEPROM przez zapis bitu EERE */ EECR |= (1<<EERE); /* Zwróć dane z rejestru danych */ return EEDR; }

Zapis EEPROM podczas trybu wyłączenia zasilania

Przy wejściu w tryb uśpienia wyłączenia zasilania podczas aktywnej operacji zapisu EEPROM, operacja ta będzie kontynuowana aż do swojego zakończenia. Jednakże po zakończeniu operacji zapisu oscylator kontynuuje pracę i w konsekwencji mikrokontroler nie wejdzie w pełni w tryb wyłączenia. Dlatego zaleca się sprawdzenie zakończenia operacji zapisu EEPROM przed wejściem w ten tryb uśpienia.

---

Zapobieganie uszkodzeniu danych w EEPROM

Podczas okresów niskiego napięcia zasilającego V_CC dane w EEPROM mogą ulec uszkodzeniu przy zapisie, ponieważ napięcie zasilające jest zbyt niskie na poprawne funkcjonowanie mikroprocesora oraz EEPROM. Problem ten jest taki sam jak w systemach z zewnętrznymi pamięciami EEPROM i te same rozwiązania powinny być stosowane.

Uszkodzenie danych w EEPROM może być spowodowane przez dwie sytuacje, gdy napięcie jest zbyt niskie. Po pierwsze normalna sekwencja zapisu do EEPROM wymaga minimalnego napięcia, aby zadziałać prawidłowo. Po drugie sam mikroprocesor może nieprawidłowo wykonywać instrukcje, jeśli napięcie zasilania jest zbyt niskie.

Uszkodzeniu danych w EEPROM można łatwo zapobiec, stosując następujące zalecenia projektowe:

Utrzymuj końcówkę  AVR RESET w stanie aktywnym (niskim 0) podczas okresów niewystarczającego napięcia zasilania. Można to zrobić, przez uaktywnienie wewnętrznego detektora spadku napięcia (ang. Brown-out Detector, BOD). Jeśli poziom wykrywania wewnętrznego detektora BOD nie odpowiada wymaganemu poziomowi wykrywania, to można użyć zewnętrznego układu resetowania przy niskim napięciu V_CC. Jeśli reset wystąpi podczas operacji zapisu, operacja ta zostanie dokończona o ile napięcie zasilania jest wystarczające.

Definicja przestrzeni we/wy mikrokontrolera ATmega32 pokazana jest w rozdziale "Podsumowanie rejestrów".

Wszystkie układy we/wy ATmega32 obsługiwane są poprzez rejestry w przestrzeni we/wy. Dostęp do wszystkich rejestrów we/wy wykonywany jest przez instrukcje LD/LDS/LDD i ST/STS/STD, przesyłające dane pomiędzy 32 rejestrami ogólnego przeznaczenia a przestrzenią we/wy. Rejestry we/wy o adresach w zakresie 0x00 – 0x1F są bezpośrednio dostępne bitowo przy pomocy instrukcji SBI i CBI. W rejestrach tych wartość pojedynczych bitów można sprawdzać instrukcjami SBIS i SBIC. Gdy są używane dedykowane instrukcje IN i OUT, należy używać adresów we/wy 0x00 – 0x3F. Gdy rejestry we/wy są adresowane w przestrzeni danych za pomocą instrukcji LD i ST, należy do tych adresów dodać 0x20.

Dla kompatybilności z przyszłymi mikrokontrolerami zarezerwowane bity powinny być zapisywane stanami 0 przy dostępie do rejestrów. Zarezerwowanych adresów w pamięci we/wy nie należy nigdy zapisywać.

Niektóre ze znaczników stanu są zerowane przez zapis w nich stanu 1. Zwróć uwagę, iż w przeciwieństwie do większości innych mikrokontrolerów AVR instrukcje CBI i SBI działają tylko na określonym bicie i można je z tego powodu używać na rejestrach zawierających takie znaczniki stanu. Instrukcje CBI i SBI pracują jedynie na rejestrach od 0x00 do 0x1F.