Serwis Edukacyjny
w I-LO w Tarnowie
obrazek

Materiały dla uczniów liceum

  Wyjście       Spis treści       Wstecz       Dalej  

Autor artykułu: mgr Jerzy Wałaszek

©2023 mgr Jerzy Wałaszek
I LO w Tarnowie

Zapis zmiennoprzecinkowy

SPIS TREŚCI
Podrozdziały

Obliczanie wartości liczby zmiennoprzecinkowej

Z liczbami zmiennoprzecinkowymi (ang. floating point numbers) spotkaliście się już zapewne na zajęciach z fizyki. Otóż zapis dużych liczb (lub bardzo małych) w normalnej notacji pozycyjnej jest niewygodny, gdyż wymaga sporej ilości cyfr. Dlatego  liczby takie zapisuje się w sposób następujący:

Zapis składa się z trzech liczb:

m - mantysy, u nas równej 3,25
p - podstawy systemu, u nas równej 10
c - cechy, u nas równej 33

Wartość liczby zmiennoprzecinkowej obliczamy zgodnie ze wzorem:

Wzór pozwala obliczyć wartość liczby zmiennoprzecinkowej zapisanej w dowolnym systemie pozycyjnym, a nie tylko dziesiętnym.

Przykład:

Obliczyć wartość zmiennoprzecinkowej liczby trójkowej 2,21 · 1021(3).

Najpierw obliczamy wartości poszczególnych składników liczby zmiennoprzecinkowej pamiętając, iż każdy z nich jest zapisany w systemie trójkowym:

Teraz wykorzystujemy podany wzór do wyznaczenia wartości dziesiętnej tej liczby:

Przykład:

Obliczyć wartość zmiennoprzecinkowej liczby szesnastkowej A,CB · 10D.

Na początek:  podrozdziału   strony 

Postać znormalizowana liczby zmiennoprzecinkowej

Zapis zmiennoprzecinkowy - skąd wzięła się nazwa tego sposobu zapisu liczb? Otóż położenie przecinka w mantysie nie jest ustalone i może się dowolnie zmieniać. Poniższe zapisy oznaczają tę samą liczbę:

Oczywiście zmiana położenia przecinka w mantysie wpływa na wartość cechy liczby. Reguła jest bardzo prosta i obowiązuje we wszystkich systemach pozycyjnych (dlaczego?):

Przesunięcie przecinka o 1 pozycję w lewo wymaga zwiększenia cechy o 1.
Przesunięcie przecinka o 1 pozycję w prawo wymaga zmniejszenia cechy o 1.

Postaraj się uzasadnić te reguły dla dowolnego systemu pozycyjnego.

Ponieważ liczbę zmiennoprzecinkową można zapisywać w różny sposób, przyjęto tzw. postać znormalizowaną.

Umówmy się, iż znormalizowana liczba zmiennoprzecinkowa to taka, w której mantysa spełnia nierówność:

Według tej definicji z podanych na początku rozdziału zapisów zmiennoprzecinkowych postacią znormalizowaną jest jedynie zapis 3,25 · 1022. Normalizacja jest rzeczą umowną i istnieją również alternatywne definicje

Na początek:  podrozdziału   strony 

Przeliczanie liczb na zapis zmiennoprzecinkowy

Jeśli dokładnie przeczytaliście ze zrozumieniem poprzednie rozdziały naszego opracowania, to zadanie przeliczania liczb z systemu dziesiętnego na zapis zmiennoprzecinkowy w systemie o dowolnej podstawie jest dziecinnie łatwe. Jeśli nie, to proponuję to zrobić.

Algorytm przeliczania liczby dziesiętnej na liczbę zmiennoprzecinkową w innym systemie pozycyjnym
  1. Obliczamy mantysę przy cesze równej 0. W tym celu wystarczy przeliczyć daną liczbę dziesiętną, na liczbę w systemie docelowym.
  2. Normalizujemy mantysę modyfikując przy tym odpowiednio cechę liczby
  3. Koniec

Przykład:

Dla przykładu zapiszmy liczbę dziesiętną 1275,125 jako zmiennoprzecinkową liczbę w systemie czwórkowym.

Najpierw przeliczamy liczbę 1275,125 na system czwórkowy. Robimy to osobno dla części całkowitej i ułamkowej:

1275 div 4 =  318  i reszta 3
318 div 4 =  79  i reszta 2
79 div 4 =  19  i reszta 3
19 div 4 =  4  i reszta 3
4 div 4 =  1  i reszta 0
1 div 4 =  0  i reszta 1, koniec
1275(10) = 103323(4)

Teraz przeliczamy na system czwórkowy część ułamkową liczby:

0,125 · 4 =  0,5  - cyfra 0
0,5 · 4 =  2,0  - cyfra 2 i kończymy, ponieważ część ułamkowa wynosi 0
0,125(10) = 0,02(4)

Łączymy ze sobą oba wyniki i otrzymujemy postać czwórkową przeliczanej liczby dziesiętnej:

1275,125(10) = 103323,02(4)

Liczbę tę zapisujemy z cechą równą 0, czyli

103323,02 · 100(4)

Normalizujemy mantysę. W tym celu przecinek należy przesunąć o 5 pozycji w lewo, zatem cecha wzrośnie do wartości 5, co w systemie czwórkowym ma zapis 11(4) i ostatecznie:

1275,125(10) = 1,0332302 · 1011(4)

Zadanie to można rozwiązać również w inny sposób. Mantysę i cechę docelowej liczby zmiennoprzecinkowej możemy wyznaczyć w systemie dziesiętnym, a następnie liczby te przeliczyć na system docelowy. Korzystamy tutaj z faktu, iż przesunięcie przecinka w systemie docelowym odpowiada pomnożeniu wartości liczby przez podstawę tego systemu (przesunięcie w prawo) lub podzieleniu jej przez podstawę (przesunięcie w lewo). Zatem:

1275,125 = 1275,125 · 40
1275,125 = 318,78125 · 41
1275,125 = 79,6953125 · 42
1275,125 = 19,923828125 · 43
1275,125 = 4,98095703125 · 44
1275,125 = 1,2452392578125 · 45

Teraz otrzymane liczby wystarczy zamienić na system czwórkowy i mamy gotową zmiennoprzecinkową postać znormalizowaną przeliczanej liczby.

m = 1,2452392578125

Część całkowita wynosi 1, obliczamy zatem część ułamkową mantysy:

0,2452392578125 · 4 =  0,98095703125  - cyfra 0
0,98095703125 · 4 =  3,923828125  - cyfra 3
0,923828125 · 4 =  3,6953125  - cyfra 3
0,6953125 · 4 =  2,78125  - cyfra 2
0,78125 · 4 =  3,125  - cyfra 3
0,125 · 4 =  0,5  - cyfra 0
0,5 · 4 =  2,0  - cyfra 2 i koniec, gdyż część ułamkowa wynosi zero
m = 1,0332302(4)

p = 4(10) = 10(4)

c = 5(10) = 11(4)

Zatem ostatecznie:

1275,125(10) = 1,0332302 · 1011(4)
Na początek:  podrozdziału   strony 

Programy

Program dokonuje przeliczenia liczby zmiennoprzecinkowej zapisanej w jednym systemie pozycyjnym na inny system pozycyjny. W programie wykorzystano prezentowane wcześniej algorytmy, dlatego nie opisujemy ich już tutaj.

Program odczytuje podstawę źródłową systemu pozycyjnego, w którym zapisana jest wejściowa liczba zmiennoprzecinkowa. Następnie odczytywana jest mantysa (jako liczba stałoprzecinkowa) oraz cecha (jako liczba całkowita). Zarówno mantysa jak i cecha muszą być zapisane w systemie pozycyjnym o podanej wcześniej podstawie. Na koniec podajemy podstawę systemu docelowego, a program oblicza wartość wprowadzonej liczby i przekształca ją na znormalizowany zapis zmiennoprzecinkowy w systemie docelowym.

Zadanie dla ambitnych

Prezentowane algorytmy posiadają pewne ograniczenia. Czy potrafisz je znaleźć w tym programie? Zaproponuj sposoby ich uniknięcia.

C++
// Program przeliczający liczby zmiennoprzecinkowe.
//-------------------------------------------------
// (C)2005 mgr Jerzy Wałaszek
// I Liceum Ogólnokształcące
// im. K. Brodzińskiego
// w Tarnowie
//-------------------------------------------------

#include <cmath>
#include <iostream>
#include <string>

using namespace std;

// Funkcja sprawdza poprawność zapisu liczby
// Wejście:
//   s    - zapis liczby w postaci stałoprzecinkowej
//   p    - podstawa systemu
//   intg - true = liczba musi być całkowita
// Wyjście:
//   true, jeśli zapis jest prawidłowy
//------------------------------------------------
bool Test(string s, unsigned p, bool intg)
{
  int i,c;
  bool pc,prz;

  pc = prz = false;
  for(i = 0; i < s.length(); i++)
    switch(s[i])
    {
      case '-' : if(pc  || prz)  return(false); else pc  = true;
      case ' ' : break;
      case ',' : if(prz || intg) return(false); else prz = true;
                 break;
      default :  c = (int)(toupper(s[i])) - 48;
                 if(c > 9) c -= 7;
                 if(c >= p) return false;
                 break;
    }
  return true;
}

// Funkcja oblicza wartość liczby
// Wejście:
//   s - łańcuch znakowy z zapisem liczby
//   p - podstawa systemu liczbowego zapisu liczby
// Wyjście:
//   wartość liczby zapisanej w s
//------------------------------------------------
double Wartosc(string s, unsigned p)
{
  unsigned c,i;
  long double Lc,Lu,w;
  int znak;
  bool u;

  Lc = Lu = 0; znak = 1; w = 1; u = false;
  for(i = 0; i < s.length(); i++)
    switch(s[i])
    {
      case '-' : znak = -1;
      case ' ' : break;
      case ',' : u = true; break;
      default  : c = (int)(toupper(s[i])) - 48;
                 if(c > 9) c -= 7;
                 if(u)
                 {
                   Lu = p * Lu + c; w *= p;
                 }
                 else Lc = p * Lc + c;
                 break;
    }
  return znak * (Lc + Lu / w);
}

// Funkcja oblicza wartość potęgi
// Wejście:
//   a - liczba podnoszona do potęgi
//   n - wartość wykładnika potęgowego
// Wyjście:
//   a^n
//------------------------------------
double Potega(int a, int n)
{
  long double p;

  p = 1;
  while(n > 0)
  {
    p *= a; n--;
  }
  while(n < 0)
  {
    p /= a; n++;
  }
  return(p);
}

// Funkcja znajduje zapis stałoprzecinkowy podanej liczby
// Wejście:
//   L - wartość liczby
//   p - podstawa systemu liczbowego zapisu liczby
// Wyjście:
//   zapis liczby w systemie o podstawie p
//-------------------------------------------------------
string Przelicz(double L, unsigned p)
{
  string sc,su;
  unsigned c;
  long double Lu,Lc;
  bool znak;

  znak = false; sc = su = "";

// Algorytm obsługuje liczby nieujemne. Jeśli więc wartość liczby
// jest ujemna, to zapamiętujemy jej znak i zmieniamy ją na dodatnią

  if(L < 0)
  {
    L = -L; znak = true;
  }

// Wyznaczamy część całkowitą Lc oraz część ułamkową Lu.
// Część ułamkowa zostaje zaokrąglona do około 10 cyfr po
// przecinku.

  Lc = floor(L); Lu = L - Lc;

// Wyznaczamy zapis części całkowitej w sc

  do
  {
    c  = (int)floor(Lc - floor(Lc / p) * p);
    if(c < 10)
      sc = (char)(c + 48) + sc;
    else
      sc = (char)(c + 55) + sc;
    Lc = floor(Lc / p);
  } while(Lc);

// Jeśli część ułamkowa jest niezerowa, to wyznaczamy jej
// zapis w su. Na końcu zapisu usuwamy zera nieznaczące

  if(Lu)
  {
    do
    {
      Lu = Lu * p;
      c = (int)floor(Lu);
      Lu = Lu - c;
      if(c < 10) su += (char)(c + 48); else su += (char)(c + 55);
    } while(Lu && su.length() < 10);
    while((su != "") && (su[su.length()-1] == '0'))
      su.erase(su.length()-1);
    su = "," + su;
  }

// Jeśli konieczne, dodajemy znak liczby i całość łączymy
// w jeden zapis.

  if(znak) sc = "-" + sc;
  return sc + su;
}

//**********************
//*** PROGRAM GŁÓWNY ***
//**********************

main()
{
  double m;
  int c;
  unsigned p1,p2;
  string s1,s2;
  char z[1];

  cout << "Przeliczanie liczb zmiennoprzecinkowych\n"
          "---------------------------------------\n"
          "(C)2005 mgr Jerzy Walaszek  I LO Tarnow\n\n"
          "Podstawa zrodlowa = "; cin >> p1;
  if((p1 > 1) && (p1 < 37))
  {
    cout << "\nMantysa = "; cin >> s1;
    if(Test(s1,p1,false))
    {
      cout << "Cecha   = "; cin >> s2;
      if(Test(s2,p1,true))
      {
        cout << "\nPodstawa docelowa = "; cin >> p2;
        if((p2 > 1) && (p2 < 37))
        {

// Obliczamy wartość liczby. Początkowo mantysa jest równa tej
// wartości, a cecha jest równa 0.

          m = Wartosc(s1,p1) * Potega(p1,(int)Wartosc(s2,p1));
          c = 0;

// Normalizujemy mantysę do przedziału <1,p)

          if(m)
          {
            while(fabs(m) >= p2)
            {
              m /= p2; c++;
            };
            while(fabs(m) < 1 )
            {
              m *= p2; c--;
            }
          }
          cout << endl << s1 << "x10^" << s2 << "(" << p1 << ") = "
               << Przelicz(m,p2) << "x10^" << Przelicz(c,p2)
               << "(" << p2 << ")";
        }
        else cout << "Nieprawidlowa podstawa docelowa";
      }
      else cout << "Nieprawidlowa cecha";
    }
    else cout << "Nieprawidlowa mantysa";
  }
  else cout << "Nieprawidlowa podstawa zrodlowa";
  cout << "\n\nNacisnij ENTER...\n";
  cin.getline(z,1);
  cin.getline(z,1);
}
Pascal
// Program przeliczający liczby zmiennoprzecinkowe.
//-------------------------------------------------
// (C)2005 mgr Jerzy Wałaszek
// I Liceum Ogólnokształcące
// im. K. Brodzińskiego
// w Tarnowie
//-------------------------------------------------

program Systemy;

{$APPTYPE CONSOLE}

// Funkcja sprawdza poprawność zapisu liczby
// Wejście:
//   s    - zapis liczby w postaci stałoprzecinkowej
//   p    - podstawa systemu
//   intg - true = liczba musi być całkowita
// Wyjście:
//   true, jeśli zapis jest prawidłowy
//------------------------------------------------
function Test(s : string; p : cardinal; intg : boolean) : boolean;
var
  i,c    : integer;
  pc,prz : boolean;
begin
  Test := true;
  pc := false; prz := false;
  for i := 1 to length(s) do
    case s[i] of
      ' ' : continue;
      '-' : if pc or prz then
            begin
              Test := false; break;
            end
            else pc := true;
      ',' : if prz or intg then
            begin
              Test := false; break;
            end
            else prz := true;
      else
      begin
        c := ord(UpCase(s[i])) - 48;
        if c > 9 then dec(c,7);
        if c >= p then
        begin
          Test := false; break;
        end;
      end;
    end;
end;

// Funkcja oblicza wartość liczby
// Wejście:
//   s - łańcuch znakowy z zapisem liczby
//   p - podstawa systemu liczbowego zapisu liczby
// Wyjście:
//   wartość liczby zapisanej w s
//------------------------------------------------
function Wartosc(s : string; p : cardinal) : real;
var
  Lc,Lu,w : extended;
  c,i     : cardinal;
  znak    : integer;
  u       : boolean;
begin
  Lc := 0; Lu := 0; w := 1; u := false; znak := 1;
  for i := 1 to length(s) do
    case s[i] of
      '-' : znak := -1;
      ',' : u    := true;
      else
      begin
        c := ord(UpCase(s[i])) - 48;
        if c > 9 then dec(c,7);
        if u then
        begin
          Lu := p * Lu + c;
          w  := p * w;
        end
        else Lc := p * Lc + c;
      end;
    end;
  Wartosc := znak * (Lc + Lu / w);
end;

// Funkcja oblicza wartość potęgi
// Wejście:
//   a - liczba podnoszona do potęgi
//   n - wartość wykładnika potęgowego
// Wyjście:
//   a^n
//------------------------------------
function Potega(a,n : integer) : real;
var
  p : extended;
begin
  p := 1;
  while n > 0 do
  begin
    p := p * a;
    dec(n);
  end;
  while n < 0 do
  begin
    p := p / a;
    inc(n);
  end;
  Potega := p;
end;

// Funkcja znajduje zapis stałoprzecinkowy podanej liczby
// Wejście:
//   L - wartość liczby
//   p - podstawa systemu liczbowego zapisu liczby
// Wyjście:
//   zapis liczby w systemie o podstawie p
//-------------------------------------------------------
function Przelicz(L : real; p : cardinal) : string;
var
  sc,su : string;
  c     : cardinal;
  Lc,Lu : extended;
  znak  : boolean;
begin
  znak := false; sc := ''; su := '';

// Algorytm obsługuje liczby nieujemne. Jeśli więc wartość liczby
// jest ujemna, to zapamiętujemy jej znak i zmieniamy ją na dodatnią

  if L < 0 then
  begin
    L    := -L;
    znak := true;
  end;

// Wyznaczamy część całkowitą Lc oraz część ułamkową Lu.
// Część ułamkowa zostaje zaokrąglona do około 10 cyfr po
// przecinku.

  Lc := trunc(L);
  Lu := frac(L);

// Wyznaczamy zapis części całkowitej w sc

  repeat
    c  := trunc(Lc - trunc(Lc / p) * p);
    if c < 10 then
      sc := char(c + 48) + sc
    else
      sc := char(c + 55) + sc;
    Lc := trunc(Lc / p);
  until Lc = 0;

// Jeśli część ułamkowa jest niezerowa, to wyznaczamy jej
// zapis w su. Na końcu zapisu usuwamy zera nieznaczące

  if Lu > 0 then
  begin
    repeat
      Lu := Lu * p;
      c  := trunc(Lu);
      Lu := Lu - c;
      if c < 10 then
        su := su + char(c + 48)
      else
        su := su + char(c + 55);
    until (Lu = 0) or (length(su) = 10);
    while (su <> '') and (su[length(su)] = '0') do
      Delete(su,length(su),1);
    su = "," + su
  end;

// Jeśli konieczne, dodajemy znak liczby i całość łączymy
// w jeden zapis.

  if znak then sc := '-' + sc;
  Przelicz := sc + su;
end;

//**********************
//*** PROGRAM GŁÓWNY ***
//**********************

var
  m     : real;
  c     : integer;
  p1,p2 : cardinal;
  s1,s2 : string;
begin
  writeln('Przeliczanie liczb zmiennoprzecinkowych');
  writeln('---------------------------------------');
  writeln('(C)2005 mgr Jerzy Walaszek  I LO Tarnow');
  writeln;
  write('Podstawa zrodlowa = '); readln(p1);
  if p1 in [2..36] then
  begin
    writeln;
    write('Mantysa = '); readln(s1);
    if Test(s1,p1,false) then
    begin
      write('Cecha   = '); readln(s2);
      if Test(s2,p1,true) then
      begin
        writeln;
        write('Podstawa docelowa = '); readln(p2);
        if p2 in [2..36] then
        begin

// Obliczamy wartość liczby. Początkowo mantysa jest równa tej
// wartości, a cecha jest równa 0.

          m := Wartosc(s1,p1) * Potega(p1,round(Wartosc(s2,p1)));
          c := 0;

// Normalizujemy mantysę do przedziału <1,p>

          if m <> 0 then
          begin
            while Abs(m) >= p2 do
            begin
              m := m / p2;
              inc(c);
            end;
            while Abs(m) < 1 do
            begin
              m := m * p2;
              dec(c);
            end;
          end;
          writeln;
          writeln(s1,'x10^',s2,'(',p1,') = ',
                  Przelicz(m,p2),'x10^',Przelicz(c,p2),'(',p2,')');
        end
        else
          writeln('Nieprawidlowa podstawa docelowa');
      end
      else
        writeln('Nieprawidlowa cecha');
    end
    else
      writeln('Nieprawidlowa mantysa');
  end
  else
    writeln('Nieprawidlowa podstawa zrodlowa');
  writeln;
  writeln('Nacisnij klawisz Enter...');
  readln;
end.
Basic
' Program przeliczający liczby zmiennoprzecinkowe.
'-------------------------------------------------
' (C)2005 mgr Jerzy Wałaszek
' I Liceum Ogólnokształcące
' im. K. Brodzińskiego
' w Tarnowie
'-------------------------------------------------

Option Explicit On

Module Module1

  ' Funkcja sprawdza poprawność zapisu liczby
  ' Wejście:
  '   s    - zapis liczby w postaci stałoprzecinkowej
  '   p    - podstawa systemu
  '   intg - True = liczba musi być całkowita
  ' Wyjście:
  '   True, jeśli zapis jest prawidłowy
  '------------------------------------------------
  Public Function Test(ByVal s As String, ByVal p As Integer, _
                       ByVal intg As Boolean) As Boolean
    Dim i, c As Integer
    Dim pc, prz As Boolean

    s = s.ToUpper()
    pc = False : prz = False
    For i = 0 To s.Length() - 1
      Select Case s.Chars(i)
        Case " " : Continue For
        Case "-" : If pc Or prz Then
            Return False
          Else
            pc = True
          End If
        Case "," : If prz Or intg Then
            Return False
          Else
            prz = True
          End If
        Case Else
          c = Asc(s.Chars(i)) - 48
          If c > 9 Then c -= 7
          If c >= p Then Return False
      End Select
    Next
    Return True
  End Function

  ' Funkcja oblicza wartość liczby
  ' Wejście:
  '   s - łańcuch znakowy z zapisem liczby
  '   p - podstawa systemu liczbowego zapisu liczby
  ' Wyjście:
  '   wartość liczby zapisanej w s
  '------------------------------------------------
  Public Function Wartosc(ByVal s As String, ByVal p As Integer) As Double
    Dim Lc, Lu, w As Double
    Dim c, i As UInteger
    Dim znak As Integer, u As Boolean

    s = s.ToUpper()
    Lc = 0 : Lu = 0 : w = 1 : u = False : znak = 1
    For i = 0 To s.Length() - 1
      Select Case s.Chars(i)
        Case "-" : znak = -1
        Case "," : u = True
        Case Else : c = Asc(s.Chars(i)) - 48
          If c > 9 Then c -= 7
          If u Then
            Lu = p * Lu + c : w *= p
          Else
            Lc = p * Lc + c
          End If
      End Select
    Next
    Return znak * (Lc + Lu / w)
  End Function

  ' Funkcja oblicza wartość potęgi
  ' Wejście:
  '   a - liczba podnoszona do potęgi
  '   n - wartość wykładnika potęgowego
  ' Wyjście:
  '   a^n
  '------------------------------------
  Public Function Potega(ByVal a As Integer, ByVal n As Integer) As Double
    Dim p As Double

    p = 1
    While n > 0
      p *= a : n -= 1
    End While
    While n < 0
      p /= a : n += 1
    End While
    Return p
  End Function

  ' Funkcja znajduje zapis stałoprzecinkowy podanej liczby
  ' Wejście:
  '   L - wartość liczby
  '   p - podstawa systemu liczbowego zapisu liczby
  ' Wyjście:
  '   zapis liczby w systemie o podstawie p
  '-------------------------------------------------------
  Public Function Przelicz(ByVal L As Double, ByVal p As Integer) As String
    Dim sc, su As String
    Dim c As UInteger
    Dim Lc, Lu As Double
    Dim znak As Boolean

    znak = False : sc = "" : su = ""

    ' Algorytm obsługuje liczby nieujemne. Jeśli więc wartość liczby
    ' jest ujemna, to zapamiętujemy jej znak i zmieniamy ją na dodatnią

    If L < 0 Then
      L = -L : znak = True
    End If

    ' Wyznaczamy część całkowitą Lc oraz część ułamkową Lu.
    ' Część ułamkowa zostaje zaokrąglona do około 10 cyfr po
    ' przecinku.

    Lc = Int(L) : Lu = L - Lc

    ' Wyznaczamy zapis części całkowitej w sc

    Do
      c = Int(Lc - Int(Lc / p) * p)
      If c < 10 Then
        sc = Chr(c + 48) + sc
      Else
        sc = Chr(c + 55) + sc
      End If
      Lc = Int(Lc / p)
    Loop Until Lc = 0

    ' Jeśli część ułamkowa jest niezerowa, to wyznaczamy jej
    ' zapis w su. Na końcu zapisu usuwamy zera nieznaczące

    If Lu > 0 Then
      Do
        Lu *= p
        c = Int(Lu)
        Lu -= c
        If c < 10 Then
          su += Chr(c + 48)
        Else
          su += Chr(c + 55)
        End If
      Loop Until (Lu = 0) Or (su.Length() = 10)
      su = su.TrimEnd("0")
      su = "," + su
    End If

    ' Jeśli konieczne, dodajemy znak liczby i całość łączymy
    ' w jeden zapis.

    If znak Then sc = "-" + sc
    Return sc + su
  End Function

  Sub Main()

    Dim m As Double
    Dim c, p1, p2 As Integer
    Dim s1, s2 As String

    Console.WriteLine("Przeliczanie liczb zmiennoprzecinkowych")
    Console.WriteLine("---------------------------------------")
    Console.WriteLine("(C)2005 mgr Jerzy Wałaszek  I LO Tarnów")
    Console.WriteLine()
    Console.Write("Podstawa źródłowa = ") : p1 = Val(Console.ReadLine)
    If (p1 >= 2) And (p2 <= 36) Then
      Console.WriteLine()
      Console.Write("Mantysa = ") : s1 = Console.ReadLine
      If Test(s1, p1, False) Then
        Console.Write("Cecha   = ") : s2 = Console.ReadLine
        If Test(s2, p1, True) Then
          Console.WriteLine()
          Console.Write("Podstawa docelowa = ") : p2 = Val(Console.ReadLine)
          If (p2 >= 2) And (p2 <= 36) Then

            ' Obliczamy wartość liczby. Początkowo mantysa jest równa tej
            ' wartości, a cecha jest równa 0.

            m = Wartosc(s1, p1) * Potega(p1, Int(Wartosc(s2, p1)))
            c = 0

            ' Normalizujemy mantysę do przedziału <1,p>

            If m <> 0 Then
              While Math.Abs(m) >= p2
                m /= p2 : c += 1
              End While
              While Math.Abs(m) < 1
                m *= p2 : c -= 1
              End While
            End If
            Console.WriteLine()
            Console.WriteLine("{0}x10^{1}({2}) = {3}x10^{4}({5})", _
                              s1, s2, p1, Przelicz(m, p2), Przelicz(c, p2), p2)
          Else
            Console.WriteLine("Nieprawidłowa podstawa docelowa")
          End If
        Else
          Console.WriteLine("Nieprawidłowa cecha")
        End If
      Else
        Console.WriteLine("Nieprawidłowa mantysa")
      End If
    Else
      Console.WriteLine("Nieprawidłowa podstawa źródłowa")
    End If
    Console.WriteLine()
    Console.WriteLine("KONIEC. Naciśnij dowolny klawisz...")
    Console.ReadLine()

  End Sub

End Module
JavaScript
<html>
  <head>
  </head>
  <body>
    <div align="center">
<form style="BORDER-RIGHT: #ff9933 1px outset;
             PADDING-RIGHT: 4px;
             BORDER-TOP: #ff9933 1px outset;
             PADDING-LEFT: 4px;
             PADDING-BOTTOM: 1px;
             BORDER-LEFT: #ff9933 1px outset;
             PADDING-TOP: 1px;
             BORDER-BOTTOM: #ff9933 1px outset;
             BACKGROUND-COLOR: #ffcc66"
      name="frmprzelicz">
  <h3 id="data_out" style="text-align: center">
    Przeliczanie liczb zmiennoprzecinkowych<br>
    w różnych systemach pozycyjnych
  </h3>
  <p style="TEXT-ALIGN: center">
    (C)2005 mgr Jerzy Wałaszek&nbsp;&nbsp; I LO w Tarnowie
  </p>
  <hr>
  <div align="center">
    <table border="0" cellpadding="4" bgcolor="#FF9933">
      <tr>
        <td align="right">podstawa źródłowa =&nbsp;</td>
        <td>
          <input type="text" name="p1" size="20" value="10"
                 style="text-align: right;"> 
          &nbsp;dziesiętnie
        </td>
      </tr>
      <tr>
        <td align="right">mantysa źródłowa =&nbsp;</td>
        <td>
          <input type="text" name="s1" size="20" value="3,33333333"
                 style="text-align: right">
          &nbsp;źródłowo
        </td>
      </tr>
      <tr>
        <td align="right">cecha źródłowa =&nbsp;</td>
        <td>
          <input type="text" name="s2" size="20" value="-1"
                 style="text-align: right"> 
          &nbsp;źródłowo
        </td>
      </tr>
      <tr>
        <td align="right">podstawa docelowa =&nbsp;</td>
        <td>
          <input type="text" name="p2" size="20" value="3"
                 style="text-align: right;"> 
          &nbsp;dziesiętnie
        </td>
      </tr>
    </table>
    <p style="text-align: center">
      <input type="button" value="Przelicz" name="B1" onclick="main();">
    </p>
    <p style="TEXT-ALIGN: center" id="out_t">...</p>
  </div>
</form>

<script language=javascript>

// Program przeliczający liczby zmiennoprzecinkowe.
//-------------------------------------------------
// (C)2005 mgr Jerzy Wałaszek
// I Liceum Ogólnokształcące
// im. K. Brodzińskiego
// w Tarnowie
//-------------------------------------------------

// Funkcja sprawdza poprawność zapisu liczby
// Wejście:
// s - zapis liczby w postaci stałoprzecinkowej
// p - podstawa systemu
// intg - true = liczba musi być całkowita
// Wyjście:
// true, jeśli zapis jest prawidłowy
//------------------------------------------------
function Test(s,p,intg)
{
  var i,c,pc,prz;

  s = s.toUpperCase();
  pc = prz = false;
  for(i = 0; i < s.length; i++)
    switch(s.charAt(i))
    {
      case '-' : if(pc || prz) return(false); else pc = true;
      case ' ' : break;
      case ',' : if(prz || intg) return(false); else prz = true;
                 break;
      default  : c = s.charCodeAt(i) - 48;
                 if(c > 9) c -= 7;
                 if(c >= p) return(false);
                 break;
    };
  return(true);
}

// Funkcja oblicza wartość liczby
// Wejście:
// s - łańcuch znakowy z zapisem liczby
// p - podstawa systemu liczbowego zapisu liczby
// Wyjście:
// wartość liczby zapisanej w s
//------------------------------------------------
function Wartosc(s,p)
{
  var c,i,Lc,Lu,w,znak,u;

  Lc = Lu = 0; znak = w = 1; u = false; s = s.toUpperCase();
  for(i = 0; i < s.length; i++)
    switch(s.charAt(i))
    {
      case '-' : znak = -1;
      case ' ' : break;
      case ',' : u = true; break;
      default  : c = s.charCodeAt(i) - 48;
                 if(c > 9) c -= 7;
                 if(u)
                 {
                   Lu = p * Lu + c; w *= p;
                 }
                 else Lc = p * Lc + c;
                 break;
    };
  return(znak * (Lc + Lu / w));
}

// Funkcja oblicza wartość potęgi
// Wejście:
// a - liczba podnoszona do potęgi
// n - wartość wykładnika potęgowego
// Wyjście:
// a^n
//------------------------------------
function Potega(a,n)
{
  var p;

  p = 1;
  while(n > 0)
  {
    p *= a; n--;
  };
  while(n < 0)
  {
    p /= a; n++;
  };
  return(p);
}

// Funkcja znajduje zapis stałoprzecinkowy podanej liczby
// Wejście:
// L - wartość liczby
// p - podstawa systemu liczbowego zapisu liczby
// Wyjście:
// zapis liczby w systemie o podstawie p
//-------------------------------------------------------
function Przelicz(L,p)
{
  var sc,su,Lu,Lc,c,znak;

  znak = false; sc = su = "";

// Algorytm obsługuje liczby nieujemne. Jeśli więc wartość liczby
// jest ujemna, to zapamiętujemy jej znak i zmieniamy ją na dodatnią

  if(L < 0)
  {
    L = -L; znak = true;
  };

// Wyznaczamy część całkowitą Lc oraz część ułamkową Lu.
// Część ułamkowa zostaje zaokrąglona do około 10 cyfr po
// przecinku.

  Lc = Math.floor(L); Lu = L - Lc;

// Wyznaczamy zapis części całkowitej w sc

  do
  {
    c = Math.floor(Lc - Math.floor(Lc / p) * p);
    if(c < 10)
      sc = String.fromCharCode(c + 48) + sc;
    else
      sc = String.fromCharCode(c + 55) + sc;
    Lc = Math.floor(Lc / p);
  } while(Lc);

// Jeśli część ułamkowa jest niezerowa, to wyznaczamy jej
// zapis w su. Na końcu zapisu usuwamy zera nieznaczące

  if(Lu)
  {
    do
    {
      Lu = Lu * p;
      c = Math.floor(Lu);
      Lu = Lu - c;
      if(c < 10)
        su += String.fromCharCode(c + 48);
      else
        su += String.fromCharCode(c + 55);
    } while(Lu && su.length < 10);
    while((su != "") && (su.charAt(su.length - 1) == '0'))
      su = su.substring(0,su.length-1);
    su = "," + su;
  };

// Jeśli konieczne, dodajemy znak liczby i całość łączymy
// w jeden zapis.

  if(znak) sc = "-" + sc;
  return(sc + su);
}

//**********************
//*** PROGRAM GŁÓWNY ***
//**********************

function main()
{
  var m,c,p1,p2,s1,s2,t;

  p1 = parseInt(document.frmprzelicz.p1.value);
  if(!isNaN(p1) && (p1 > 1) && (p1 < 37))
  {
    s1 = document.frmprzelicz.s1.value;
    if(Test(s1,p1,false))
    {
      s2 = document.frmprzelicz.s2.value;
      if(Test(s2,p1,true))
      {
        p2 = parseInt(document.frmprzelicz.p2.value);
        if(!isNaN(p2) && (p2 > 1) && (p2 < 37))
        {

// Obliczamy wartość liczby. Początkowo mantysa jest równa tej
// wartości, a cecha jest równa 0.

          m = Wartosc(s1,p1) * Potega(p1,Wartosc(s2,p1));
          c = 0;

// Normalizujemy mantysę do przedziału <1/p,1)

          if(m)
          {
            while(Math.abs(m) >= p2)
            {
              m /= p2; c++;
            };
            while(Math.abs(m) < 1)
            {
              m *= p2; c--;
            };
          };
          t = s1 + " x 10<sup>" + s2 + "</sup><sub>(" +
              p1 + ")</sub> = " +
              Przelicz(m,p2) + " x 10<sup>" +
              Przelicz(c,p2) + "</sup><sub>(" + p2 + ")</sub>";
        }
        else t = "<font color=Red><b>Nieprawidlowa podstawa docelowa</b></font>";
      }
      else t = "<font color=Red><b>Nieprawidłowa cecha</b></font>";
    }
    else t = "<font color=Red><b>Nieprawidłowa mantysa</b></font>";
  }
  else t = "<font color=Red><b>Nieprawidłowa podstawa źródłowa</b></font>";
  document.getElementById("out_t").innerHTML = t;
  return 0;
}

</script>

    </div>
  </body>
</html>
Wynik:
Przeliczanie liczb zmiennoprzecinkowych
---------------------------------------
(C)2005 mgr Jerzy Wałaszek  I LO Tarnów

Podstawa źródłowa = 10

Mantysa = 23,56
Cecha   = -2

Podstawa docelowa = 2

23,56x10^-2(10) = 1,111000101x10^-11(2)

KONIEC. Naciśnij dowolny klawisz...

Przeliczanie liczb zmiennoprzecinkowych
w różnych systemach pozycyjnych

(C)2005 mgr Jerzy Wałaszek   I LO w Tarnowie
podstawa źródłowa =  dziesiętnie
mantysa źródłowa =   źródłowo
cecha źródłowa =  źródłowo
podstawa docelowa =  dziesiętnie
 

...

Na początek:  podrozdziału   strony 

Zadania

Zadanie 1 (łatwe)

Oblicz wartość dziesiętną następujących liczb zmiennoprzecinkowych (pamiętaj, że wszystkie składniki liczby są zapisane w tym samym systemie pozycyjnym). Jeśli wynik jest ułamkowy, to wprowadź go w postaci części całkowitej i ułamka właściwego. Pomiędzy częścią całkowitą a ułamkiem musisz umieścić dokładnie jedną spację, np. 356 15/16.

F,3AC · 103(16) =   

.

72,61 · 101(8) =   

.

31,322 · 102(4) =   

.

122,021 · 102(3) =   

.

1011,11011 · 10100(2) =   

.

Zadanie 2 (łatwe)

Sprowadź podane liczby zmiennoprzecinkowe do postaci znormalizowanej (pamiętaj, że cecha musi być zapisana w podanym systemie pozycyjnym):
12 · 1049(10) = · 10^  

.

BFA,33 · 10AF(16) = · 10^  

.

7265,277 · 1073(8) = · 10^  

.

0,0032021 · 103(4) = · 10^  

.

1101,1111 · 1011(2) = · 10^  

.

Zadanie 3 (łatwe)

Przelicz podane liczby dziesiętne kolejno na zmiennoprzecinkowy system szesnastkowy, ósemkowy i dwójkowy. Wyniki przedstaw w postaci znormalizowanej.

1 · 105     5,12 · 102     27,25 · 10-2

Na początek:  podrozdziału   strony 

Podsumowanie

W rozdziale przedstawiliśmy podstawową wiedzę związaną z pozycyjnymi systemami liczenia, którą musi sobie przyswoić każdy informatyk. Chociaż nie ograniczaliśmy się do konkretnych systemów liczbowych (celowo!), w praktyce będziemy spotykać tylko cztery systemy pozycyjne: dwójkowy, ósemkowy, dziesiętny oraz szesnastkowy. Pozostałe mają znaczenie marginalne.

Ważne jest, abyście zrozumieli, iż pewne prawidłowości zachodzą we wszystkich systemach pozycyjnych i poznanie ich znacznie ułatwia wszelkie przeliczenia. Dla człowieka najbardziej zrozumiałym systemem jest system dziesiętny, dla komputera z kolei jest on niewygodny i stosuje się tutaj system dwójkowy, którym zajmiemy się dokładniej w dalszych rozdziałach naszego artykułu. Jednakże będziemy się ciągle odwoływać do materiału zawartego w tym rozdziale.

Na początek:  podrozdziału   strony 

Zobacz dalej...

Wartość liczby pozycyjnej | Schemat Hornera | Przeliczenia na inny zapis pozycyjny | Wartość liczby stałoprzecinkowej | Przeliczanie na zapis stałoprzecinkowy


Zespół Przedmiotowy
Chemii-Fizyki-Informatyki

w I Liceum Ogólnokształcącym
im. Kazimierza Brodzińskiego
w Tarnowie
ul. Piłsudskiego 4
©2023 mgr Jerzy Wałaszek

Materiały tylko do użytku dydaktycznego. Ich kopiowanie i powielanie jest dozwolone
pod warunkiem podania źródła oraz niepobierania za to pieniędzy.

Pytania proszę przesyłać na adres email: i-lo@eduinf.waw.pl

Serwis wykorzystuje pliki cookies. Jeśli nie chcesz ich otrzymywać, zablokuj je w swojej przeglądarce.

Informacje dodatkowe.