©2009 mgr Jerzy Wałaszek
I LO w Tarnowie
|
Wyjście Spis treści Poprzedni Następny
|
©2009 mgr Jerzy Wałaszek
|
Al la Elementa Kurso
Leciono: 16 17
18 19 20 21
22 23 24
25
La Esperanta-pola kaj pola-Esperanta vortaretoj
Pri vortklasoj kaj literoj
(laŭ Seppik – La tuta Esperanto)
La lingvo konsistas el vortoj, kiuj dividiĝas je 9 klasoj. Al ili apartenas:
| 1) Substantivoj, | kiuj nomas obiektojn, estaĵojn, ideojn, k.t.p.– ili ricevas la finaĵon -o. | |
| 2) Adjektivoj, | kiuj indikas kvaliton aŭ econ – ili havas la finaĵon -a. | |
| 3) Verboj, | kiuj esprimas agon aŭ staton kaj finiĝas je:-as,-is,-os,-us,-i kaj -u. | |
| Participaj formoj ricevas | en aktivo sufiksojn:-ant,-int,-ont, en pasivo sufiksojn:-at,-it,-ot. | |
| 4) Pronomoj, | kiuj anstataŭas substantivojn kaj adjektivojn. | |
| 5) Numeraloj, | kiuj indikas nombron aŭ kvanton. | |
| 6) Adverboj, | kiuj precizigas verbojn, adjektivojn kaj aliajn adverbojn kaj indikas lokon, direkton, tempon kaj manieron. La derivataj adverboj havas finaĵon -e. | |
| 7) Prepozicioj, | kiuj neniam estas uzeblaj memstare kaj kiuj indikas ilian rilaton al aliaj partoj de la frazo: sur (la tablo), en (la glaso) k.t.p. | |
| 8) Konjunkcioj, | kiuj kunligas frazojn kaj frazpartojn – kaj, sed, aŭ, ĉar k.t.p. | |
| 9) Interjekcioj, | per kiuj ni esprimas nian emocion – ha! ho ve! | |
La literoj dividiĝas je minuskloj, t.e. malgrandaj literoj, kaj majuskloj, t.e. grandaj literoj. La popolnomoj oni skribas en Esperanta lingvo per minuskuloj, ĉar ili ne estas propraj, sed komunaj nomoj. Nomojn de monatoj oni povasskribi laŭplaĉe majuskle aŭ minuskle.
Pri kazoj en deklinacio
Nomoj de kazoj en deklinacio estas jenaj:
Pri numeraloj
La ĉefaj aŭ fundamentaj numeraloj povas neniam havi finaĵojn de akuzativo kaj pluralo. Nur la vorto "unu" povas havi multnombran finaĵon, sed nur en specialaj okazoj, kiam ĝi estas uzata pronome, ekz.:"La homoj ne estas egalaj – unuj estas bonaj, aliaj malbonaj".
|
substantivo – rzeczownik adjektivo – przymiotnik participo – imiesłów aktivo – strona czynna pasivo – strona bierna pronomo – zaimek kvanto – pewna suma, ilość adverbo – przysłówek prepozicio – przyimek konjunkcio – spójnik interjekcio – wykrzyknik emocio – wzruszenie, emocja minusklo – mała litera majusklo – duża litera kazo – przypadek gramatyczny deklinacio – deklinacja konjugacio – koniugacja nominativo – mianownik genitivo – dopełniacz dativo – celownik akuzativo – biernik vikativo – wołacz ablativo – narzędnik lokativo – miejscownik ununombro, singularo – liczba pojedyncza multnombro, pluralo – liczba mnoga plendo – skarga pledo – pled, płaszcz góralski pretendo – pretensja kontraŭulo – przeciwnik verdikto – wyrok, werdykt ĉelo – cela, komórka semo – nasienie adepto – zwolennik fervoro – zapał revemulo – marzyciel frenezulo – wariat fantaziulo – fantasta, dziwak tagiĝo – świt semanto – siewca kordo – struna poemo – utwóu poetyczny, poemat kantato – kantata kantado – śpiewanie peko – grzech |
Sidono – Sydon Oziriso – Ozyrys Parnaso – Parnas, góra Grecji, kraina natchnienia famo – rozgłos, sława epopeo – epopeja juĝo – sąd nedisigebla – nierozdzielny, nierozłączny socia – społeczny dornoplena – ciernisty mirinda – cudowny fleksibla – giętki jubilea – jubileuszowy nura – jedyny majesta – majestatyczny admirinda – godny podziwu oficiala – oficjalny, urzędowy ĉiuflanka – wszechstronny surdemuta – głuchoniemy dividi – dzielić indiki – wskazywać precizigi – określać ściśle derivi – wywodzić, urabiać ofendi – obrażać plendi – skarżyć się pledi – bronić przed sądem puni – karać kompensi, rekompenci – wynagrodzić, wyrównać ridindigi – ośmieszać repaciĝi – pogodzić się resobriĝi – wytrzeźwieć enpenetri – wniknąć, przeniknąć postlasi – zostawić po sobie moki – drwić, szydzić puŝi – pchać eliĝi – wydostać się, wyjść taŭgi – nadawać się firme – mocno, solidnie laŭleĝe – prawnie tiukaŭze – z tego powodu tiakaze – w takim przypadku ofendite – z obrazą laŭplaĉe – według upodobania senhezite – bez wahania grandskale – na wielką skalę prave – słusznie |
La honora trinko
(daŭrigo kaj fino)
La apotekisto sentis sin ofendita per tiaj vortoj kaj postulis, ke la vilaĝano iru kun li al la urbestro. Tie li komencis sian plendon kaj postulis, ke la vilaĝano ne nur pagu al li por la vino, sed ankaŭ estu punota, ĉar li ne sufiĉe firme alligis la azenojn, kiuj pro ĉi tio facile estus povintaj fari ankaŭ alian malutilon en la urbo.
III.
Je tia plendo reparolis la vilaĝano:
"Se la apotekisto estus ferminta sian pordegon kaj tamen miaj azenoj estus al li farintaj ian malutilon, tiam mi devus laŭleĝe kompensi la malutilon. Sed tie ĉi okazis nenio simila: li lasis malfermita sian pordegon tiel, ke miaj azenoj facile povis eniri en lian domon. Kaj tiukaŭze mi devas plendi, ĉar minacis danĝero al miaj azenoj, ke pro la vino ili povus malsaniĝi aŭ eĉ morti".
La urbestro ne sciis komence kiel kontentigi la pretendojn de ambaŭ kontraŭuloj, el kiuj ĉiu plendis je kompenso de malutilo. Subite venis al li bona ideo kaj li demandis la apotekiston:
"Ĉu la azenoj dum la trinkado estis sidantaj?"
"Certe ne", diris la apotekisto ofendite,"mi almetis neniun benkon apud la siteloj, la azenoj trinkis, kiel trinkadas ĉiuj azenoj".
Tiam la urbestro eldiris sekvantan verdikton:
"Ĉar la azenoj dum la trinkado estis starantaj, ni devas opinii la trinkadon honora trinko, kaj por honoraj trinkoj, kiujn la urbo prezentas al siaj gastoj, ĝi ne permesas pagi al si. Sed, se la azenoj estus sidantaj, tiakaze oni devus ĝin opinii je kalkulo de la mastro kaj tiakaze la vilaĝano devus pagi por siaj azenoj".
Vidante, ke la urbestro ridindigas lian perdon, kaj timante havi ankoraŭ pli multe da malagrablaĵo, la apotekisto rezignis je sia pretendo kaj repaciĝis kun la vilaĝano, kiu, post kiam liaj azenoj resobriĝis, ree suriris sian hejmvojon.
 |
La Fakgrupo de Kemio-Fiziko-Informatiko en la Unua Liceo Ĝeneraledukada nomita al Kazimierz Brodziński en Tarnowo Str. Piłsudskiego 4 ©2024 mag. Jerzy Wałaszek |
La materialoj nur por edukada uzado. Ilia kopiado kaj multobligado licas
nur se oni sciigas pri la fonto kaj ne demandas monon por ili.
Bonvolu sendi demandojn al: i-lo@eduinf.waw.pl
Nia edukada servo uzas kuketojn. Se vi ne volas ricevi ilin, bloku ilin en via legilo.