©2009 mgr Jerzy Wałaszek
I LO w Tarnowie
|
Wyjście Spis treści Poprzedni Następny
|
©2009 mgr Jerzy Wałaszek
|
Al la Elementa Kurso
Leciono: 16 17
18 19 20 21
22 23 24
25
La Esperanta-pola kaj pola-Esperanta vortaretoj
Zestawienie spójników
|
antaŭ ol aŭ ĉar ĉu do dum esceptinte ke ĝis kiam ĝis tiam jen... jen... ju pli... des pli... kaj | – – – – – – – – – – – – | zanim lub, albo ponieważ czy więc, przeto podczas, gdy wyjąwszy, gdy dopóki dopóty aż już to... już to... im bardziej... tym bardziej i, a, oraz | ke kiam kvankam kvazaŭ nek... nek... ol por ke se tamen tial ke tuj kiam |
– – – – – – – – – – – | że, żeby, aby kiedy, gdy chociaż niby, jak gdyby ani... ani... niż, aniżeli aby, żeby jeżeli, jeśli, gdyby jednak dlatego że, gdyż skoro tylko |
Tytuły dla osób wyżej postawionych
Tytuł ogólny dla osób wyżej postawionych oddaje się przez wyraz "Moŝto"– Mość, np.: Via Reĝa Moŝto – Wasza Królewska Mość, Princa Moŝto – Książęca Mość, Lia Moŝto – Jego Mość, Ŝia Reĝina Moŝto – Jej Królewska Mość, Lia Episkopa Moŝto – Jego Eminencja Ksiądz Biskup, Sinjora Moŝto – Waszmość, Via Generala Moŝto – Mości Generale, Via Moŝto – Wielmożny Panie, itd.
Przyrostek "iz" oznacza napełnianie, zaopatrywanie czegoś w coś, np.: elektro – elektryczność, elektrizi – elektryzować, magnetizi – magnetyzować, galvanizi – galwanizować itd.
Przyrostek "oz" oznacza obfitujący w coś, bogaty w coś, mający wiele czegoś, np.: sulfuro – siarka, sulfuroza – bogaty w siarkę, akvoza – obfitujący w wodę itd.
Dwa ostatnie przyrostki "iz" i "oz" są przyrostkami naukowymi, a nie literackimi i utworzono je później. W języku literackim zamiast wyrażenia "germanizi" lepiej użyć "germanigi", zamiast "steloza ĉielo"– gwiaździste niebo, lepiej powiedzieć stelhava, stelriĉa, stelara, stelabunda itd.
|
okazintaĵo – zdarzenie rostaĵo – pieczeń ŝnuro – sznur gorĝo – gardło sitelo – wiadro vestiblo – korytarz, sień, przedsionek servistaro – służba spektaklo – widowisko teruro – zgroza, przestrach naturleĝo – prawo natury generacio – pokolenie cirkonstanco – okoliczność esprimilo – wyrażenie ritmo – rytm arkaismo – archaizm nerekonebleco – niemożność rozpoznania fundamento – podwalina, podstawa elemento – element, pierwiastek, żywioł radiko – korzeń, pierwiastek, rdzeń dogmo – dogmat, pewnik, niewzruszona zasada spirito – duch kondiĉo – warunek bazo – podstawa, zasada antaŭulo – przodek, poprzednik posteulo – potomek, następca postulo – żądanie, wymaganie aro – rzesza, gromada unueco – jedność | kontinueco – ciągłość netuŝebleco – nietykalność memstara – samodzielny ebira – pijany, upojony koncerna – odnośny, dotyczący sentaŭga – niezdatny teoria – teoretyczny arbitra – dowolny, samowolny spezi – obracać pieniędzmi elspezi – wydawać enspezi – mieć dochód vivĝui – użyć życia alligi – przywiązać murmuri – mruczeć gardi – strzec, pilnować subiĝi – poddać się memstariĝi – powstać samodzielnie konscii – być świadomym, mieć świadomość publikigi – publikować, ogłaszać lasi – zostawić, pozwolić kateni – krępować garantii – gwarantować, ręczyć rajti – mieć prawo rajdi – jeździć wierzchem estiĝi, fariĝi – dokonywać się kelkfoje – niejednokrotnie pene – z trudem |
LA HONORA TRINKO
(Gaja rakonto laŭ lernolibro de Dro Dreher)
I.
En iu urbeto, antaŭ kelkcent jaroj, havis lokon eksterordinara okazintaĵo. Malriĉa vilaĝano alportis ion sur du azenoj por la urba foiro kaj post kiam li enspezis iom da mono, li volis ankaŭ foje vivĝui, do li iris en manĝejon, por manĝi bonan rostaĵon kaj alligis siajn azenojn proksime al muro.
Sed la mizeraj bestoj estis egale malsataj kaj soifaj, kiel la vilaĝano; ili forŝiris sin de la ŝnuro kaj serĉis tie kaj ĉi tie, ĉu ili ne povus trovi ion por siaj murmurantaj stomakoj kaj soifantaj gorĝoj. Ĝuste en tiu tago la apotekisto, kiu loĝis proksime al la manĝejo, estis aranĝinta herbovinon, kiun oni tre volonte trinkadis. Por ke la trinkaĵo malvarmiĝu, li starigis du plenajn sitelojn en sia domvestiblo kaj sidigis sin ĉe tablon; sed la servistaro forgesis ŝlosi la pordegon de l'vestiblo kaj tiamaniere atingis la du azenoj ambaŭ sitelojn kaj komencis apetitplene trinki.
Al tiel forta trinkaĵo tute ne estis kutimigitaj la azenoj de l'vilaĝano; do ili fariĝis ebriegaj de la vino, kiu al ili tre plaĉis pro sia dolĉeco kaj de kiu ili estis multe trinkintaj; ili dancis kaj saltis sur la foirejo kvazaŭ frenezaj.
II.
Kiam la loĝantoj de l'foirejo vidis ĉi tion, ili miris tre pri tiuj eksterordinaraj saltdancoj; gejunuloj kaj gemaljunuloj rigardis la azenojn, neniu tamen scipovis klarigi la aferon. Ankaŭ la aptekisto vidis de la fenestro, kio fariĝas kaj eliris eksteren, por rigardi la neĉiutagan spektaklon de proksime. Sed kiam li rimarkis en la vestiblo la sufiĉe malplenigitajn sitelojn kaj oni diris al li, ke la azenoj estas venintaj el la apoteko, tiam – ho teruro!– ĉio fariĝis al li klara.
Fine oni trovis ankaŭ la posedanton de l'azenoj, la viliĝanton, kiu sidis ankoraŭ en la manĝejo kaj manĝis kun granda apetito sian rostaĵon. Tute malafable alparolis lin la apotekisto, interrompante lian plezuron kaj dirante, ke, ĉar li ne gardis siajn azenojn, li devas pagi por la vino. Sed la vilaĝano ne perdis sian trankvilecon kaj diris:
"Mi neniel komprenas, kion vi volas. Se miaj azenoj drinkis vinon, mi almenaŭ ne igis al ili tion ĉi fari".
(daŭrigo sekvos)
Link do Fundamento de Esperanto.
 |
La Fakgrupo de Kemio-Fiziko-Informatiko en la Unua Liceo Ĝeneraledukada nomita al Kazimierz Brodziński en Tarnowo Str. Piłsudskiego 4 ©2024 mag. Jerzy Wałaszek |
La materialoj nur por edukada uzado. Ilia kopiado kaj multobligado licas
nur se oni sciigas pri la fonto kaj ne demandas monon por ili.
Bonvolu sendi demandojn al: i-lo@eduinf.waw.pl
Nia edukada servo uzas kuketojn. Se vi ne volas ricevi ilin, bloku ilin en via legilo.