Termin grafika rastrowa (ang. raster graphics) lub grafika bitmapowa (ang. bitmap graphics) odnosi się do sposobu odwzorowania obrazów za pomocą siatki punktów, które nazywamy pikselami (ang. pixel = picture element). Piksele są najmniejszymi, niepodzielnymi elementami obrazu. Mogą przyjmować różne kolory.

Taki sposób tworzenia obrazów odzwierciedlony jest głęboko we współczesnej technice pozyskiwania oraz prezentacji obrazów. Weź mocną lupę (najlepiej zegarmistrzowską) i przyjrzyj się przez nią powierzchni ekranu swojego monitora. Zobaczysz coś takiego:

 

Piksele są tutaj tworzone przez trzy barwne paski (na niektórych monitorach ich kształt może być nieco inny, np. okrągły) w kolorach czerwonym (ang. R = red), zielonym (ang. G = green) i niebieskim (ang. B = blue). Monitor posiada możliwość sterowania jasnością świecenia każdego z tych 3 pasków kolorów. Powstaje w ten sposób kolor wypadkowy określający kolor piksela. Pikseli jest bardzo dużo i są malutkie, dlatego zwykle ich nie widzimy. Tę technikę tworzenia kolorów nazywamy techniką RGB od pierwszych liter angielskich nazw kolorów podstawowych.

Również pozyskiwanie obrazów oparte jest na rastrze. W aparacie cyfrowym lub kamerze obraz z obiektywu pada na przetwornik obrazu:

Jest to specjalizowany układ scalony. Powierzchnia przetwornika pokryta jest filtrem zbudowanym z punktów o trzech barwach podstawowych RGB. Pod każdym z tych punktów znajduje się mikroskopijny element światłoczuły mierzący natężenie światła, które przeszło przez filtr – uzyskuje się w ten sposób informację o natężeniu barwy podstawowej:

Punkty światłoczułe ułożone są w postaci rastra. Układ przetwornika odczytuje informacje o natężeniu światła w poszczególnych punktach tej matrycy i na tej podstawie generuje obraz zbudowany z pikseli RGB. Powstaje obrazek rastrowy, który później można wyświetlać na wyświetlaczu rastrowym.

---

Grafika rastrowa nadaje się dobrze do zdjęć. Jednakże posiada swoje wady, które najczęściej ujawniają się przy różnych transformacjach. Spójrz na poniższe obrazki:

Po lewej stronie mamy oryginalny obrazek. Zmniejszamy go 4-ry razy, otrzymując obrazek środkowy. Co to znaczy: zmniejszyć obrazek rastrowy? Nie możemy zmniejszyć rozmiaru pikseli, ponieważ piksele posiadają stałe wymiary, które zależą od rozdzielczości wyświetlacza. Aby obrazek fizycznie był mniejszy na ekranie, musimy zmniejszyć jego rozdzielczość w pionie i poziomie. Czyli w tym przypadku każde 16 pikseli  (4 x 4) należy przekształcić w 1 piksel:

Oczywistym jest, że w pojedynczym pikselu nie zapamiętamy układu kolorów 16 pikseli pierwotnego obrazu. Komputer wyliczy dla niego jakiś kolor uśredniony:

W ten sposób otrzymamy mniejszy obrazek. Co się stanie, gdybyśmy zechcieli ten obrazek powiększyć czterokrotnie do rozmiaru pierwotnego? Efekt widzisz po prawej stronie. Obrazek utracił szczegóły. Dlaczego? Ponieważ z jednego piksela nie otrzymamy 16 pikseli o kolorach tak zróżnicowanych, jak na oryginalnym obrazie. Komputer wypełni te piksele kolorem jednolitym:

Następuje utrata jakości. Jest to nieodłączna cecha grafiki rastrowej.

Grafikę rastrową będziemy tworzyć i edytować za pomocą popularnego programu GIMP (GNU Image Manipulation Program). Zaletą GIMP'a jest to, iż jest on dostępny zarówno w systemach Windows jak i w Linuksie, a dodatkowo nie musisz za niego płacić (chociaż dobrze byłoby przesłać autorom jakiś datek, co mogłoby ich zachęcić do pracy nad ulepszoną wersją).

Uruchom program GIMP. Przez pewien czas będzie się ukazywało okienko startowe: tutaj GIMP nie jest demonem szybkości i trzeba trochę poczekać, aż wszystkie składniki programu zostaną załadowane i uruchomione. Pamiętaj, że jest to program darmowy.

 

Gdy proces startu się zakończy, pojawi się okno robocze:

Nie maksymalizuj go, chyba że posiadasz monitor o bardzo dużym ekranie.

Aby rozpocząć naukę rysowania, musisz utworzyć nowy obrazek. Użyj opcji menu: Plik → Nowy... (lub naciśnij Ctrl+N).

Pojawi się okno dialogowe tworzenia nowego obrazu.

Jeśli klikniesz + przy Zaawansowanych opcjach, to uzyskasz dostęp do kilku dalszych opcji:

Na razie nic nie zmieniaj, kliknij myszką w przycisk OK. Plik obrazka zostanie utworzony i załadowany do edytora. Okienko robocze zmieni się następująco:

Budowa tego okna jest standardowa. U góry masz pasek z poleceniami menu. Gdyby ten pasek zniknął, to dostęp do menu umożliwi ci przycisk ze strzałką w lewym górnym rogu:

Widocznością elementów okna roboczego steruje menu Widok:

To na wypadek, gdyby ci coś zniknęło (uczniowie ciągle coś wyłączają, a później nie potrafią tego z powrotem przywrócić). Wiele opcji posiada skróty klawiaturowe. Te częściej używane warto sobie zapamiętać.

Na lewej i górnej krawędzi okna znajdują się linijki. Jednostkę ustalasz przyciskiem umieszczonym w dole okna. Po prawej stronie tego przycisku znajdziesz narzędzie do wyboru powiększenia:

W prawym górnym narożniku znajduje się narzędzie, które dopasowuje obrazek do aktualnych rozmiarów okienka, tzn. dopasowuje jego powiększenie, tak aby mieścił się cały w okienku i zajął jak największy jego obszar. Obrazek możesz szybko powiększać lub pomniejszać przez pokręcenie kółeczkiem myszki z wciśniętym klawiszem Ctrl.

Gdy obrazek jest powiększony i okienko pokazuje tylko jego fragment, to widoczny obszar obszar możesz szybko wybierać za pomocą narzędzia w prawym dolnym rogu (cztery strzałki niebieskie). Wskaż je, wciśnij lewy przycisk myszki, wybierz obszar i zwolnij lewy przycisk myszki – jest to dużo wygodniejsze od bawienia się suwakami przesuwu treści okienka:

Poćwicz sobie te opcje. Aby szybko przywrócić standardowy rozmiar okna i obrazka naciśnij klawisz 1 (przywraca powiększenie 100%), a następnie Ctrl+J (dopasowuje rozmiar okienka do aktualnej wielkości obrazka).

---

Do rysowania i obróbki grafiki potrzebne ci będą różna narzędzia. W tym celu musisz otworzyć okienko przybornika, które zwykle pojawia się po uruchomieniu programu, ale czasem może zniknąć, jeśli je niechcący wyłączysz (program zapamiętuje opcje pomiędzy kolejnymi uruchomieniami). Okienko przybornika otwierasz za pomocą opcji menu: Okna → Nowy przybornik. Warto zapamiętać sobie skrót klawiaturowy: Ctrl+B.

Poszerz okienko przybornika i umieść je, tak aby nie zasłaniało okna głównego z obrazkiem.

Oprócz przybornika będziesz potrzebował jeszcze okienka opcji narzędzi. Z menu wybierz: Okna → Dokowalne okna dialogowe → Opcje narzędzia. Na ekranie powinno pojawić się okienko dialogowe:

Zawartość tego okna zmienia się wraz z wyborem w przyborniku narzędzia rysunkowego. Teraz musisz wykonać "trudną" operację (sprawia wiele kłopotów uczniom, nie wiem dlaczego). Chwyć lewym przyciskiem myszki zakładkę Opcje narzędzia, która jest pod paskiem tytułowym (a nie pasek tytułowy, lecz zakładkę pod nim!!!) i przeciągnij ją na spód okna przybornika, po czym zwolnij lewy przycisk myszki. Okienko opcji narzędzia powinno zadokować w oknie przybornika:

Opanowanie tych wszystkich opcji to wiele miesięcy pracy z GIMP'em. Takich ambicji na tym kursie nie mamy. Będziemy zawsze opisywać tylko te najistotniejsze w miarę potrzeb. Resztę możesz opanowywać sam metodą eksperymentów lub korzystając z instrukcji do GIMP'a: menu Pomoc → Podręcznik użytkownika.

Na przyborniku kliknij w czarny prostokąt (wybór koloru). Pojawi się okno dialogowe zmiany aktywnego koloru:

Umieść je, tak aby nie zasłaniało innych okienek i pozostaw je na ekranie (nie zamykaj go).

Uruchom program GIMP. Utwórz w nim nowy rysunek o rozmiarach 640 x 400 pikseli (opcja Plik → Nowy...). Otwórz przybornik, jeśli go nie masz już otwartego (Ctrl + B). Na przyborniku kliknij czarny prostokąt, aby pokazało się okienko zmiany aktywnego koloru:

 

Nie zamykaj tego okna, lecz ustaw je, tak aby nie zasłaniało okna głównego z rysunkiem oraz okna przybornika. Z GIMP'em można pracować na wiele różnych sposobów – tutaj pokazuję tylko jeden z nich. Z czasem znajdziesz swój własny, który będzie ci najlepiej odpowiadał. Tymczasem staraj się wykonywać ćwiczenia zgodnie z podanymi tutaj poleceniami.

W przyborniku wybierz Zaznaczenie prostokątne: lub naciśnij klawisz R.

Narzędzie to pozwala zaznaczyć na rysunku obszar o kształcie prostokąta. W tym celu wskaż miejsce na rysunku, gdzie ma się rozpocząć obszar, wciśnij lewy przycisk myszki, przeciągnij myszką, aby zaznaczyć ten obszar, zwolnij lewy przycisk myszki:

Co zrobiliśmy? Na rysunku został zaznaczony obszar o kształcie prostokąta, z którym będziesz mógł coś zrobić. Zaznaczenie możesz przesuwać po rysunku przeciągając jego środek lewym przyciskiem myszki (wypróbuj to). Zwróć uwagę, że kursor myszki zmienia odpowiednio kształt, informując cię o operacji, którą wykonasz przeciągnięciem lewym przyciskiem myszki. Wielkość zaznaczenia zmieniasz przez przeciąganie wyróżnionych narożników. Jeśli zbliżysz kursor myszki do boku prostokąta zaznaczenia, również pojawi się wyróżnienie tego boku i zaznaczenie da się rozciągnąć lub ścieśnić czy to w pionie, czy to w poziomie:

Gdy zaznaczenie zostanie już umieszczone w odpowiednim miejscu rysunku, wypełnimy je wybranym kolorem. W GIMP'ie kolor definiujesz w oknie dialogowym zmiana aktywnego koloru:

Okno to pojawia się po kliknięciu jednego z prostokątów  barw w przyborniku:

Kliknięcie prostokąta leżącego na wierzchu otwiera okno koloru pierwszoplanowego. Kliknięcie prostokąta leżącego pod spodem pozwala zdefiniować kolor tła. Gdy już otworzymy okno dialogowe koloru, sam kolor można zdefiniować na wiele różnych sposobów. Przede wszystkim w okienku znajduje się 12 przycisków, które pamiętają 12 ostatnio używanych kolorów (jeśli kolory zostały zatwierdzone przyciskiem OK lub zapamiętane przyciskiem ze strzałką). Wystarczy kliknąć w wybrany przycisk, aby kolor został wybrany:

Podgląd wybranego koloru znajduje się na pasku Bieżący po lewej stronie okna dialogowego. Pasek Poprzedni pokazuje kolor, który był ustawiony przed zmianą.

Inny sposób wyboru koloru ustalasz za pomocą pięciu przycisków umieszczonych po lewej stronie u góry okienka:

Kolor możesz też zmieniać za pomocą suwaków umieszczonych po prawej stronie okienka lub przez wpisanie odpowiednich wartości dla tych suwaków w pola liczbowe:

Suwaki pokazują ci zmianę koloru w zależności od pozycji regulatorów.

Jeśli znasz wartość koloru w postaci liczby szesnastkowej, to możesz ją wpisać w odpowiednie okienko:

Liczba ta definiuje wartość kolejnych składowych RGB w postaci dwóch cyfr szesnastkowych dla każdej z tych składowych: od 00 do ff. Cały kod koloru składa się zatem z 6 cyfr. ff2a00 – R:ff (255), G:2a (42), B:00 (0). Kody tego typu stosowane są przy określaniu kolorów na stronach WWW w języku HTML.

Na koniec masz możliwość "pobrania" koloru z obrazka za pomocą pipetki: . Po wybraniu wskazujesz tym narzędziem punkt obrazka (lub nawet okienka dialogowego) z interesującym cię kolorem i klikasz lewym przyciskiem myszki. Wskazany kolor stanie się kolorem bieżącym.

Wybrany kolor możesz sobie zapamiętać na przycisku historii kolorów, klikając w strzałkę:

Jak widzisz, okno zmiany aktywnego koloru daje ci mnóstwo możliwości. Wypróbuj je wszystkie. Wg mnie najprostsze jest definiowanie koloru za pomocą metody GIMP (pierwszy przycisk). Ale decyzja należy całkowicie do ciebie.

Gdy wybierzesz kolor, chwyć lewym przyciskiem myszki prostokąt koloru (pierwszoplanowy lub tła) na przyborniku, przeciągnij go nad rysunek i upuść. Zaznaczony obszar zostanie pokolorowany tym kolorem:

Przesuń zaznaczenie w inne miejsce swojego rysunku, zmień kolor bieżący i pokoloruj obszar:

Postępując w ten sposób, możesz narysować sobie dowolną ilość różnokolorowych prostokątów:

Zaznaczenie usuwasz opcją menu: Zaznaczenie → Brak lub naciśnięciem klawiszy Ctrl+Shift+A. Zrób to i naciśnij klawisz Delete (usuwa treść zaznaczenia lub całą treść obrazu, jeśli zaznaczenie nie jest aktywne).

---

W podobny sposób tworzysz elipsy. W przyborniku wybierz Zaznaczenie eliptyczne lub naciśnij klawisz E.

Zaznacz na rysunku obszar eliptyczny, przeciągając myszką z wciśniętym lewym klawiszem. Obszar ten możesz możesz przesuwać i skalować, przeciągając jego narożniki i boki. Kolorowanie zaznaczonego obszaru eliptycznego odbywa się identycznie jak dla prostokątów: ustaw kolor i przeciągnij lewym przyciskiem myszki prostokąt koloru pierwszoplanowego z przybornika nad rysunek, po czym upuść go (nie musisz akurat trafić w zaznaczony obszar).

Przesuwając obszar eliptyczny po rysunku i zmieniając jego wymiary, narysuj kilka elips o różnych kolorach:

Naciśnij klawisze Ctrl+Shift+A (usunięcie zaznaczenia), a następnie klawisz Delete (usunięcie treści obrazka).

---

Możesz również zaznaczać na rysunku obszary o dowolnym kształcie. W przyborniku wybierz Zaznaczanie odręczne lub naciśnij klawisz F.

Teraz obrysuj lewym przyciskiem myszki obszar o pożądanym kształcie. Obszar zostanie zdefiniowany, gdy linię obrysu zamkniesz (pojawi się wtedy małe żółte kółko, które oznacza koniec linii):

Zaznaczony obszar pokoloruj na wybrany kolor:

Obszar zaznaczany odręcznie może być ograniczany odcinkami. Wymaż rysunek (Ctrl+Shift+A i Delete). Naciśnij klawisz F (zaznaczanie odręczne) i kliknij lewym przyciskiem w dowolne miejsce twojego rysunku. Następnie przesuń kursor myszki. Będzie za nim prowadzona linia. Linię zatwierdzasz ponownym kliknięciem i jeśli nie zamknąłeś jeszcze obrysu, to możesz w ten sam sposób określić kolejny odcinek. Powstaje obrys obszaru ograniczonego łamaną:

Zamknij ten obrys. Obszar zostanie zdefiniowany. Pokoloruj go na wybrany kolor:

Obrys obszaru może się składać z odcinków oraz linii krzywych. Odcinki tworzysz klikaniem lewym przyciskiem myszki. Linie krzywe tworzysz przeciąganiem myszką z wciśniętym lewym przyciskiem (być może będziesz musiał przesunąć nieco kursor myszki poza koniec ostatnio narysowanego odcinka, zanim naciśniesz lewy przycisk). Przećwicz to sobie na różnych kształtach:

---

Aby utrwalić sobie operacje z obszarami, zrób poniższe ćwiczenie, które podajemy krok po kroku:

Podsumowanie użytych klawiszy

Przy obróbce grafiki pojawia się czasem potrzeba zaznaczenia obszaru, na którym występuje określony kolor pikseli. GIMP posiada w swoim przyborniku trzy narzędzia ułatwiające to zadanie.

Różdżka – klawisz U

Kliknij powyższy obrazek prawym przyciskiem myszki i z menu kontekstowego (zależne od przeglądarki) wybierz opcję Kopiuj obraz. Uruchom program GIMP i z menu wybierz: Plik → Utwórz ze schowka. Obrazek powinien pojawić się w edytorze:

W przyborniku wybierz różdżkę lub naciśnij klawisz U: .

Za pomocą tego narzędzia zaznaczymy niebo ponad szczytem górskim. Ponieważ jednak nie posiada ono jednolitego koloru, to w okienku Opcji narzędzia (jeśli nie masz tego okienka, to zobacz do poprzedniej lekcji, w której jest opisane, jak je otrzymać) zwiększ parametr progowanie do wartości 15:

Możesz to zrobić na kilka sposobów (opiszę je, ponieważ tak samo ustawiasz inne parametry, które korzystają z tej kontrolki):

1. Kliknij lewym przyciskiem myszki w liczbę po prawej stronie, skasuj cyfry, wpisz 15 i zatwierdź klawiszem Enter.
2. Obok wartości liczbowej znajdują się strzałki w górę i w dół. Klikaj w nie lewym przyciskiem myszki aż ustawisz odpowiednią wartość.
3. Umieść kursor myszki przy górnej krawędzi pola aż zmieni się w strzałkę do góry. Wciśnij lewy klawisz myszki i, wykonując ruchy myszką w prawo lub w lewo, ustaw odpowiednią wartość parametru.
4. Umieść kursor myszki wewnątrz pola. Kursor myszki zmieni się na dwie strzałki w prawo i w lewo. Wciśnij lewy przycisk myszki i wykonując ruchy myszką zwiększaj lub zmniejszaj wartość parametru.

Progowanie określa podobieństwo kolorów. Wyższa wartość spowoduje zaznaczenie obszaru z większą liczbą pikseli o podobnych kolorach. Nie ustawiaj zbyt wysokiej wartości, ponieważ spowoduje to zaznaczanie również obszaru góry, a tego nie chcemy.

Zwróć uwagę na górę okna Opcji Narzędzia. Znajdują sie tam ikonki, które pozwalają wybrać tryb pracy zaznaczania obszarów:

Oznaczają one kolejno:

• Zaznaczanie pojedynczego obszaru (kliknięcie lewym przyciskiem myszki).
• Sumowanie zaznaczonych obszarów (kliknięcie lewym przyciskiem myszki z wciśniętym klawiszem Shift).
• Rozdzielanie zaznaczonych obszarów (kliknięcie lewym przyciskiem myszki z wciśniętym klawiszem Ctrl).
• Część wspólną zaznaczonych obszarów (kliknięcie lewym przyciskiem myszki z wciśniętymi jednocześnie klawiszami Shift i Ctrl).

Ustaw tryb sumowania (lub podczas wybierania obszarów trzymaj wciśnięty klawisz Shift):

Teraz wskaż różdżką niebo ponad szczytem góry i kliknij lewym przyciskiem myszki. Zostanie zaznaczony obszar niebieskich pikseli, lecz nie cały:

Ponieważ mamy tryb łączenia obszarów, klikaj różdżką w niezaznaczone fragmenty nieba, aż całość zostanie objęta zaznaczeniem. Jeśli się pomylisz, cofnij wybór klawiszami Ctrl+Z. Powinieneś otrzymać następujący obszar:

Teraz ustaw kolor zielony i wypełnij zaznaczony obszar. Zaznaczenie kasujesz wciskając Shift+Ctrl+A. Efekt końcowy ma być następujący:

Zaznaczenie wg koloru – klawisze Shift+O

Kolejne narzędzie pozwala zaznaczyć na rysunku wszystkie piksele o określonym kolorze bez względu na ich położenie (nie muszą tworzyć spójnego obszaru). Na przyborniku wybierz narzędzie lub naciśnij klawisze Shift+O.

Progowanie zwiększ do wartości 30. Następnie kliknij lewym przyciskiem myszki w jeden z cieni na stoku. Otrzymasz zaznaczenie, które obejmuje wszystkie obszary o podobnym kolorze pikseli:

Zaznaczone obszary wypełnij kolorem czerwonym, po czym usuń zaznaczenie klawiszami Shift+Ctrl+A. Otrzymasz:

Teraz kliknij biały szczyt i zmień kolor obszaru na żółty, po czym usuń zaznaczenie:

Wykorzystując to narzędzie, pokoloruj prawy stok na pomarańczowo, a resztę góry na fioletowo:

Nożyczki – klawisz I

Kolejne narzędzie pozwala zaznaczyć obszar w oparciu o jego granice. Z przybornika wybierz nożyczki lub naciśnij klawisz I.

Klikaj lewym przyciskiem myszki na linii szczytu góry, umieszczają na niej kolejne punkty. GIMP będzie starał się poprowadzić pomiędzy tymi punktami linię obszaru, tak aby przebiegała wzdłuż granicy kolorów.

Linię zamknij, po czym kliknij lewym przyciskiem myszki wewnątrz wytyczonego obszaru. Utworzysz zaznaczenie. Pokoloruj je na jasnoniebiesko, po czym usuń zaznaczenie klawiszami Shift+Ctrl+A. Powinieneś otrzymać następujący obrazek:

Oprócz obszarów zaznaczonych możesz również wypełniać kolorem obszary, które są ograniczone obszarami o innych kolorach.

Skopiuj poniższy obrazek do schowka, a następnie utwórz z niego nowy plik w GIMP'ie (tak jak w poprzednim rozdziale).

Z przybornika wybierz Wypełnianie kubełkiem lub naciśnij klawisze Shift+B.

Ustaw Progowanie na 30 w opcjach narzędzie, wybierz kolor jasnozielony i kliknij narzędziem w kilka obszarów pomiędzy liniami. Następnie zmień kolor na jasnoniebieski i kliknij w następne obszary. Otrzymasz coś podobnego, do rysunku poniżej:

Wypełnianie obszarów możesz prowadzić kolorem pierwszoplanowym lub kolorem tła. Ustawiasz to w opcjach narzędzia.

Ten tryb działa w ten sposób, iż komputer zapamiętuje kolor piksela, który został kliknięty narzędziem. Następnie wypełnia wybranym kolorem piksele sąsiednie aż do momentu, gdy natrafi na obszar o innym kolorze. Progowanie powoduje wypełnianie nowym kolorem pikseli posiadających kolor podobny do wybranego. Przydaje się to wtedy, gdy wypełniany obszar nie posiada jednolitego koloru lub jest ograniczony obszarami rozmytymi.

Skopiuj do GIMP'a poniższy obrazek:

Tutaj linie są lekko rozmyte. Wybierz w przyborniku wypełnianie kubełkiem, ustaw progowanie na 10, następnie wybierz jakiś kolor wypełnienia, który nie występuje na rysunku i wypełnij nim jeden z ograniczonych obszarów. Otrzymasz:

Przed linią ograniczającą pojawiła się biała linia. Powiększ fragment obrazu (wciśnij klawisz Ctrl, wskaż linię i pokręć kółkiem myszki od siebie).

Ponieważ progowanie ustawiłeś niskie, to wypełnianie nowym kolorem kończy się, po napotkaniu pierwszych pikseli linii ograniczających. Jednakże linie te są rozmyte, co widać na powyższym obrazku. Powoduje to pozostawienie niewypełnionych pikseli i stąd jasna linia. Zwiększ progowanie do 100 i wypełnij inny obszar. Efekt progowy powinien się zmniejszyć:

Wypełnianie kubełkiem pozwala również na zamalowywanie obszarów różnymi deseniami. Ustaw ten tryb w opcjach narzędzia i wybierz sobie deseń. Zmniejsz progowanie do 60 i wypełnij kilka obszarów. Może z tego powstać nawet jakieś "dzieło":

Do rysowania różnego rodzaju linii GIMP oferuje trzy narzędzia:

Ołówek (klawisz N)

Utwórz nowy rysunek i z przybornika wybierz Ołówek lub naciśnij klawisz N.

W okienku Opcji narzędzia ustaw kształt końcówki okrągły, rozmiar 10. Wybierz kolor rysowania w standardowy sposób i narysuj kilka linii o różnych kolorach:

Linie rysowane przez ołówek są zawsze ostre. To narzędzie nadaje się idealnie do retuszowania obrazków płytek PCB.

Jeśli w trakcie rysowania jest wciśnięty lewy przycisk myszki, to narzędzie rysuje linię zgodną z ruchami kursora. Można również rysować linie proste.

Wymaż zawartość rysunku przez naciśnięcie klawisza Delete.

Wybierz odpowiedni kolor, wskaż myszką miejsce, gdzie się ma rozpocząć odcinek i kliknij lewym przyciskiem myszki. Na ekranie pojawi się punkt startowy.

Przesuń kursor myszki, naciskając ciągle klawisz Shift. Za kursorem będzie ciągnięta linia pomocnicza, która symbolizuje odcinek do narysowania:

Kliknij ponownie lewym przyciskiem myszki. Zostanie narysowany odcinek o wybranej grubości i kolorze linii:

Jeśli po narysowaniu odcinka wciąż naciskasz klawisz Shift, to od końca odcinka możesz zacząć rysować następny: powstanie w ten sposób łamana, czyli figura zbudowana z ciągu odcinków połączonych końcami:

Jeśli chcesz narysować odcinek poziomy, pionowy lub pod równym katem (co 15º), postępuj jak wyżej, lecz naciskaj dodatkowo klawisz Ctrl (klawisz ten naciśnij po wcześniejszym naciśnięciu Shift, inaczej przejdziesz do trybu pobierania koloru z obrazka):

Pędzel (klawisz P)

Pędzel działa podobnie do ołówka, jednak pozwala rysować linie z miękkimi krawędziami.

Utwórz nowy rysunek. Z przybornika wybierz Pędzel lub naciśnij klawisz P.

W opcjach narzędzia wybierz miękką końcówkę, ustaw rozmiar na 15 i narysuj sobie jakiś rysunek, zmieniając kolory linii (poeksperymentuj z różnymi końcówkami i rozmiarami linii, może wyjdzie ci jakieś "dzieło"):

Pędzelek pozwala rysować linie proste w sposób identyczny jak ołówek:

Stalówka (klawisz K)

Stalówka pozwala rysować linie z tzw. kaligrafowaniem. Polega to na tym, że linie rysowane są z różną grubością w zależności od kierunku przesuwania narzędzia.

Z przybornika wybierz Stalówkę lub naciśnij klawisz K.

W opcjach narzędzia ustaw sobie pożądany kształt końcówki, wybierz kolor i rozmiar, po czym narysuj jakiś rysunek. Rysowane linie są ostre tak jak w przypadku ołówka:

Gumka (klawisze Shift+E)

Gumka nie jest narzędziem do rysowania linii. Pozwala je jednak usuwać.

W przyborniku wybierz Gumkę lub naciśnij klawisze Shift+E.

W opcjach narzędzia wybierz kształt końcówki oraz jej rozmiar. Następnie wymazuj treść rysunku wciskając lewy przycisk myszki. Narzędzie może również wymazywać linie, które definiujesz tak samo jak przy opisanych wcześniej trzech narzędziach (z pomocą klawisza Shift).

Uruchom program GIMP. Utwórz nową grafikę o rozmiarze 640 x 480 pikseli. Włącz przybornik (Ctrl + B), opcje narzędzia (Okna → Dokowalne Okna Dialogowe → Opcje narzędzia) i warstwy (Ctrl + L). Warstwa jest powierzchnią graficzną. Standardowo masz warstwę tła. Na nią możesz nałożyć nową warstwę. Zaletą warstw jest to, że zawarte na nich grafiki nie mieszają się za sobą i można je oddzielnie edytować. Zobaczmy jak to działa:

Namaluj na warstwie tła kwiatek z żółtym środkiem:

Zwróć uwagę, że w oknie Warstwy rysunek ten pojawił się na warstwie Tło. Dodajmy teraz do naszego rysunku nową warstwę. Z menu wybierz opcję Warstwa → Nowa warstwa i zatwierdź pojawiające się okienko dialogowe.

Warstwa ta staje się warstwą aktywną. Jest ona przezroczysta, zatem widzimy przez nią nasz kwiatek na warstwie tła. Zmień kolor na czerwony, i zamaluj tym kolorem środek kwiatka.

W okienku Warstwy na nowej warstwie pojawił się czerwony obszar. Teraz wybierz Gumkę, ustaw Krycie na 50% oraz kształt na kulisty-rozmyty. Wymaż gumką krawędzie czerwonej plamy, tak aby stało się widoczne tło żółte.

Widać wyraźnie, że wymazywanie koloru czerwonego z dodanej warstwy powoduje odsłanianie warstwy tła. Własności te pozwalają tworzyć ciekawe grafiki. Następne ćwiczenie pokaże nam sposób tworzenia fotomontażu, czyli połączenia ze sobą dwóch zdjęć w jedno.

Zamknij poprzedni plik graficzny. Skopiuj do schowka powyższą fotografię Godzilli. W programie GIMP wybierz opcje menu:

Obrazek zostanie wstawiony jako warstwa tła.

Utwórz nową warstwę (Warstwa → Nowa warstwa).

Teraz skopiuj do schowka powyższy obrazek i wklej go do programu GIMP (Ctrl + V). Wklejony obrazek pojawi się na tzw. oderwanym zaznaczeniu.

 Aby móc go edytować, musimy go zakotwiczyć do warstwy leżącej poniżej. W okienku Warstwy kliknij prawym przyciskiem myszki oderwane zaznaczenie i z menu kontekstowego wybierz opcję:

Po tej operacji obrazek zostanie połączony z warstwą leżącą ponad obrazkiem z Godzillą.

Na przyborniku wybierz narzędzie Różdżka i kliknij nim w niebo ponad budynkami.

Narzędzie to zaznacza obszary o podobnym kolorze. Naciskając klawisz Shift klikaj w niebo ponad budynkami, aż zaznaczysz jak największy obszar koloru niebieskiego. Teraz wybierz Gumkę i wymaż niebo. Odsłoni się obraz Godzilli:

Z przybornika wybierz narzędzie Przesunięcie:

Przesuń warstwę z domami w dół. W okienku Warstwy kliknij tę warstwę prawym klawiszem myszki i wybierz opcję Połącz w dół. Warstwa zostanie połączona z warstwą tła w jeden obrazek:

W ramach ćwiczenia dodaj obrazek przelatującego samolotu (być może będziesz musiał skorzystać z narzędzia skalowanie w celu dopasowania rozmiaru samolotu do reszty grafiki).

Pamiętaj o utworzeniu nowej warstwy przed wklejeniem obrazka samolotu.