Mikrokontrolery

Wszystkie porty AVR posiadają możliwość pracy jako wejście lub wyjście danych, gdy używa się ich jako ogólne, cyfrowe porty wejścia/wyjścia. Oznacza to, iż kierunek pracy jednego portu (wejście lub wyjście) można zmieniać bez ryzyka niezamierzonej zmiany kierunku innych portów za pomocą instrukcji SBI i CBI. To samo dotyczy stanów wyjściowych (jeśli dany port pracuje jako wyjście) lub włączania/wyłączania oporników podciągających (ang. pull-up resistors). Każdy z buforów wyjściowych posiada symetryczne Parametry obciążenia z możliwością pochłaniania lub wyprowadzania prądu. Porty posiadają wystarczającą obciążalność do sterowania bezpośrednio wyświetlaczami LED. Wszystkie porty posiadają indywidualnie wybierane oporniki podciągające o oporności niezależnej od napięcia zasilającego. Wszystkie końcówki we/wy posiadają diody zabezpieczające zarówno do Vcc jak i do masy, co zaznaczono na rysunku poniżej. Kompletną listę parametrów znajdziesz w rozdziale "Parametry elektryczne".

Wszystkie rejestry i odwołania do bitów w tym rozdziale są zapisane w sposób ogólny. Mała litera “x” reprezentuje literową nazwę portu, a mała litera "n" reprezentuje numer bitu. Jednakże, gdy stosuje się definicje rejestru lub bitu w programie, należy stosować precyzyjną postać nazwy. Na przykład PORTB3 dla bitu nr 3 w porcie B, tutaj ogólnie zapisanego jako PORTxn. Fizyczne rejestry we/wy i pozycje ich bitów opisane są dalej w tym rozdziale.

Dla każdego portu przydzielone są trzy adresy w pamięci we/wy, po jednym dla rejestru danych – PORTx (ang. Data Register), dla rejestru kierunku danych – DDRx (ang. Data Direction Register)   i dla rejestru portu wejściowego – PINx (ang. Port Input Pins). Rejestr portu wejściowego znajduje się w komórce pamięci we/wy, której zawartość można tylko odczytywać, natomiast pozostałe komórki portów danych i można odczytywać i zapisywać. Jednakże zapis bitu o wartości 1 do bitu PINnx spowoduje odwrócenie stanu logicznego odpowiadającego mu bitu PORTxn w rejestrze danych. Dodatkowo bit wyłączania oporników podciągających (ang. Pull-up Disable, PUD w MCUCR) wyłącza funkcję podciągania dla wszystkich końcówek portów, jeśli został ustawiony.

Użycie portu we/wy jako ogólnego portu cyfrowego opisane jest w następnym podrozdziale. Większość końcówek portów jest multipleksowana z alternatywnymi funkcjami mikrokontrolera, co opisano w podrozdziale "Alternatywne funkcje Portu". Opis tych funkcji znajdziesz w dalszych rozdziałach.

Zauważ, iż włączenie alternatywnej funkcji na niektórych wyprowadzeniach portu nie wpływa na używanie innych wyprowadzeń w porcie jako ogólnego cyfrowego we/wy.

Porty są dwukierunkowymi portami we/wy z opcjonalnymi, wewnętrznymi opornikami podciągającymi. Poniższy rysunek pokazuje funkcjonalny opis jednej z końcówek portu we/wy, tutaj ogólnie zwanej Pxn:

Uwaga: 1. WRx, WPx, WDx, RRx, RPx, i RDx są wspólne dla wszystkich końcówek w obrębie tego samego portu. clk_I/O, SLEEP i PUD są wspólne dla wszystkich portów.

Konfigurowanie końcówki

Każda końcówka portu składa się z trzech bitów rejestrowych: DDxn, PORTxn i PINxn. Jak pokazano w podrozdziale "Opis rejestrów" bity DDxn są dostępne pod adresem we/wy DDRx, bity PORTxn pod adresem we/wy PORTx, a bity PINxn pod adresem we/wy PINx.

Bit DDxn w rejestrze DDRx wybiera kierunek pracy tej końcówki. Jeśli w DDxn jest zapisany stan logiczny 1, to Pxn zostaje skonfigurowane jako wyjście. Jeśli DDxn jest wyzerowane,, Pxn jest skonfigurowane jako końcówka wejścia.

Jeśli w PORTxn zostanie zapisany stan logiczny 1, gdy ta końcówka pracuje jako wejście, to uaktywniony będzie opornik podciągający. Aby wyłączyć opornik podciągający, należy wpisać do PORTxn zero lub skonfigurować tę końcówkę jako końcówkę wyjścia. Gdy warunek resetu staje się aktywny, końcówki portu przechodzą w stan wysokiej rezystancji, nawet jeśli nie pracuje żaden zegar.

Jeśli w PORTxn zostanie zapisany stan logiczny 1, gdy końcówka ta jest skonfigurowana jako końcówka wyjścia, to zostaje ona wysterowana w stan wysoki 1. Jeśli do PORTxn zostanie wpisane zero logiczne, gdy końcówka pracuje jako wyjście, to zostanie ona wysterowana w stan niski 0.

Zmiana stanu końcówki portu

Zapis logicznej jedynki do PINxn powoduje zmianę stanu PORTxn na przeciwny (z 1 na 0 lub z 0 na 1) niezależnie od wartości DDRxn.
Zauważ, iż do zmiany stanu na przeciwny pojedynczego bitu w porcie może zostać użyta instrukcja SBI.

Przełączanie pomiędzy trybami pracy wejścia i wyjścia

Gdy występuje przełączenie pomiędzy stanem wysokiej impedancji ({DDxn, PORTxn} = 0b00) a wyjściem w stanie wysokim 1 ({DDxn, PORTxn} = 0b11), musi pojawić się stan pośredni albo z włączonym opornikiem podciągającym ({DDxn, PORTxn} = 0b01), albo z wyjściem w stanie niskim ({DDxn, PORTxn} = 0b10). Zwykle stan z włączonym opornikiem podciągającym jest w pełni akceptowalny, ponieważ środowisko z wysoką impedancją nie zauważy różnicy pomiędzy mocnym wysterowaniem w stan wysoki a podciągnięciem za pomocą opornika. Jeśli tak nie jest, to można ustawić bit PUD w rejestrze MCUCR w celu wyłączenia oporników podciągających we wszystkich portach.

Przełączenie pomiędzy wejściem z podciąganiem oraz wyjściem w stanie niskim daje ten sam problem. Użytkownik musi użyć albo stanu wysokiej impedancji ({DDxn, PORTxn} = 0b00), albo wysokiego stanu wyjściowego ({DDxn, PORTxn} = 0b10) w kroku pośrednim. Poniższa tabela podsumowuje sygnały sterujące dla wartości sygnału na końcówce portu:

Odczyt wartości końcówki

Niezależnie od ustawienia bitu kierunku danych DDxn końcówka portu może być odczytywana poprzez bit rejestrowy PINxn. Jak pokazano na schemacie z początku podrozdziału bit rejestrowy PINxn i poprzedzający go przerzutnik latch tworzą synchronizator. Jest on potrzebny, aby uniknąć metastabilności, jeśli fizyczna końcówka zmienia wartość w pobliżu zbocza wewnętrznego zegar, lecz wprowadza on również pewne opóźnienie.

Poniższy rysunek pokazuje wykres czasowy synchronizacji, gdy odczytywany jest stan logiczny przykładany zewnętrznie do końcówki portu. Maksymalne i minimalne czasy opóźnień propagacyjnych są oznaczone odpowiednio jako t_pd,max i t_pd,min.

Rozważmy sytuację, gdy okres zegarowy rozpoczyna się tuż za pierwszą opadającą krawędzią zegara systemowego. Przerzutnik latch jest zatrzaśnięty przy niskim poziomie sygnału zegarowego, a staje się przezroczysty (na wyjściu pojawia się sygnał z wejścia D), gdy sygnał zegara przyjmuje stan wysoki, co pokazuje na powyższym wykresie zakreskowany na czerwono obszar. Gdy sygnał zegara wróci do stanu niskiego, wartość sygnału z wejścia zostaje zatrzaśnięta w przerzutniku latch. Przy następnej krawędzi narastającej zegara stan wyjścia Q przerzutnika latch zostaje przepisany do bitu rejestru PINxn. Jak pokazują czasy t_pd,max i t_pd,min, przejście sygnału z końcówki do bitu portu PINxn będzie opóźnione o czas pomiędzy ½ a 1½ okresu zegara systemu.

Gdy odczytywana jest wartość końcówki portu ustawiona programowo, należy wstawić instrukcję NOP, jak pokazano na poniższym wykresie. Instrukcja OUT ustawia przerzutnik latch przy dodatniej krawędzi zegara (przejście z 0 na 1). W tym przypadku opóźnienie t_pd wprowadzane przez synchronizator wynosi jeden okres zegara systemowego.

Poniższy przykład kodu pokazuje, jak ustawić końcówki portu B 0 i 1 w stan wysoki, 2 i 3 w stan niski, i zdefiniować końcówki 4 i 5 jako wejścia z opornikiem podciągającym podpiętym do końcówki 4. Końcówki są odczytywane z powrotem, lecz jak przedyskutowano poprzednio, została wstawiona instrukcja NOP, aby móc odczytać wartość poprzednio przypisaną do niektórych z końcówek.

Przykład w kodzie maszynowym(1)

... ; Zdefiniuj podciąganie i ustaw wyjścia w stan wysoki ; Zdefiniuj kierunki dla końcówek portu ldi r16,(1<<PB4)|(1<<PB1)|(1<<PB0) ldi r17,(1<<DDB3)|(1<<DDB2)|(1<<DDB1)|(1<<DDB0) out PORTB,r16 out DDRB,r17 ; Wstaw NOP dla synchronizacji nop ; Odczytaj końcówki portu in r16,PINB ...

Przykład w języku C

unsigned char i; ... /* Zdefiniuj podciąganie i ustaw wyjścia w stan wysoki */ /* Zdefiniuj kierunki dla końcówek portu */ PORTB = (1<<PB4)|(1<<PB1)|(1<<PB0); DDRB = (1<<DDB3)|(1<<DDB2)|(1<<DDB1)|(1<<DDB0); /* Wstaw NOP dla synchronizacji */ __no_operation(); /* Odczytaj końcówki portu */ i = PINB; ...

Uwaga:

1.

W programie asemblerowym używane są dwa rejestry tymczasowe w celu zminimalizowania czasu użycia oporników podciągających na końcówkach 0, 1 i 4, aż zostaną właściwie ustawione bity kierunku, definiując bity 2 i 3 jako stan niski oraz redefiniując bity 0 i 1 jako mocno wysterowane w stan wysoki.

Uaktywnienienie wejścia cyfrowego a tryby uśpienia

Jak pokazano na schemacie z początku rozdziału, wejściowy sygnał cyfrowy może zostać zwarty do masy przed wejściem bramki Schmitta:

Sygnał oznaczony na tym rysunku jako SLEEP jest ustawiany przez sterownik usypiania mikrokontrolera w trybie wyłączania napięcia oraz w trybie gotowości, aby uniknąć wysokiego poboru energii, jeśli jakieś sygnały wejściowe pozostawiono w stanie pośrednim np. w pobliżu wartości V_CC/2. Sygnał SLEEP zostaje anulowany dla końcówek portu aktywowanych jako końcówki przerwań zewnętrznych. Jeśli żądanie przerwania zewnętrznego nie jest włączone, to sygnał SLEEP jest aktywny również dla tych końcówek.

Sygnał SLEEP jest również anulowany przez różne inne funkcje alternatywne, jak opisano w kolejnym podrozdziale.

Jeśli wysoki stan logiczny utrzymuje się na końcówce asynchronicznego przerwania zewnętrznego skonfigurowanej jako "przerwanie przy narastającym zboczu, opadającym zboczu lub zmianie stanu końcówki", gdy przerwanie zewnętrzne nie jest uaktywnione, to odpowiadający tej końcówce znacznik przerwania zewnętrznego zostanie ustawiony, gdy mikrokontroler wybudzi się z powyżej wspomnianego trybu uśpienia, ponieważ zwarcie do masy w tych trybach uśpienia powoduje zmianę stanu logicznego.

Niepodłączone końcówki

Jeśli niektóre końcówki nie są używane, to zaleca się, aby posiadały one zdefiniowany poziom. Nawet chociaż większość cyfrowych wejść jest wyłączana w głębokich trybach uśpienia, jak opisano powyżej, należy unikać "pływających" wejść (gdy sygnał wejściowy ulega zmianom), aby zmniejszyć pobór prądu we wszystkich pozostałych trybach, gdzie cyfrowe wejścia są włączone (reset, tryb aktywny i tryb bezczynny).

Najprostszą metodą zapewnienia określonego poziomu na nieużywanej końcówce jest włączenie wewnętrznego opornika podciągającego. W takim przypadku opornik podciągający zostanie wyłączony podczas resetu. Jeśli ważny jest niski pobór energii podczas resetu, zaleca się użycie zewnętrznego opornika podciągającego w górę (ang. pull-up, opornik 10k podłączony do końcówki portu i napięcia zasilającego Vcc) lub w dół (ang. pull-down, opornik 10k podłączony do końcówki portu i masy GND). Podłączanie nieużywanych końcówek bezpośrednio do Vcc lub do GND nie jest zalecane, ponieważ może to wywołać wysokie prądy, jeśli dana końcówka przypadkowo zostanie skonfigurowana jako wyjście.

Większość końcówek portów posiada funkcje alternatywne oprócz ogólnego wejścia/wyjścia cyfrowego. Rysunek poniżej pokazuje, jak sygnały sterujące końcówkami portu z uproszczonego rysunku z poprzedniego podrozdziału mogą zostać zastąpione funkcjami alternatywnymi:

Ilustracja na powyższym obrazku służy jako ogólny opis, który odnosi się do wszystkich końcówek portów w rodzinie mikrokontrolerów AVR. Niektóre sygnały anulujące mogą nie występować we wszystkich końcówkach portów.

Poniższa tabela podsumowuje funkcje sygnałów anulujących. Indeksy końcówek i portów z obrazka powyżej nie będą pokazywane w następnych tabelach. Sygnały anulujące są generowane wewnętrznie w modułach posiadających alternatywną funkcję.

Kolejne podrozdziały krótko opisują alternatywne funkcje dla każdego portu oraz łączą sygnały anulujące z tymi funkcjami. Więcej szczegółów znajdziesz w opisie funkcji alternatywnych w dalszych rozdziałach.

---

Funkcje alternatywne portu B

Alternatywne funkcje końcówek portu B w mikrokontrolerach ATtiny13 są pokazane w poniższej tabeli:

W dwóch poniższych tabelach zebrano sygnały zmieniające funkcje końcówek portu B:

MCUCR – MCU Control Register – Rejestr sterujący mikrokontrolerem

Bity 7, 2 – Zarezerwowane

Te bity są w ATtiny13 zarezerwowane i przy odczycie zawsze dają wartość zero.

Bit 6 – PUD: Pull-up Disable – Wyłączenie funkcji podciągania

Gdy ten bit zostanie zapisany stanem logicznym 1, to oporniki podciągania zostają wyłączone w portach we/wy, nawet jeśli rejestry DDxn i PORTxn zostały skonfigurowane na włączenie tych oporników podciągania ({DDxn, PORTxn} = 0b01).

---

PORTB – Port B Data Register – Rejestr danych portu B

---

DDRB – Port B Data Direction Register – Rejestr kierunku danych w porcie B

---

PINB – Port B Input Pins Address – Adres odczytu stanu końcówek portu B