Serwis Edukacyjny
w I-LO w Tarnowie
obrazek

Materiały dla uczniów liceum

  Wyjście       Spis treści       Wstecz       Dalej  

obrazek

Autor artykułu: mgr Jerzy Wałaszek

©2023 mgr Jerzy Wałaszek
I LO w Tarnowie

obrazek

Pierwiastki funkcji

Metoda regula falsi

SPIS TREŚCI
Podrozdziały

Warunki początkowe

Algorytm regula falsi ( łac. fałszywa prosta) (ang. false position method ) posiada takie same warunki początkowe jak opisany wcześniej algorytm bisekcji:

Funkcja musi być określona w przedziale [a,b]

Określoność funkcji oznacza, że dla każdego argumentu x z przedziału [a,b] istnieje wartość funkcji. Warunek ten jest konieczny, ponieważ algorytm bisekcji wybiera punkty w przedziale [a,b] i oblicza dla nich wartość funkcji. Jeśli trafi na punkt nieokreśloności, w którym nie można policzyć wartości funkcji, to cała metoda załamie się.

Funkcja musi być ciągła w przedziale [a,b]

Ciągłość funkcji gwarantuje, iż jej wartości nie wykonują nagłych skoków i dla dowolnych dwóch wartości funkcji w tym przedziale znajdziemy wszystkie wartości pośrednie.

Na krańcach przedziału [a,b] funkcja musi mieć różne znaki

Ten warunek wraz z poprzednim gwarantuje, że w przedziale [a,b] istnieje taki argument x0, dla którego funkcja ma wartość 0, która to wartość jest wartością pośrednią pomiędzy wartościami funkcji na krańcach przedziału [a,b]:

obrazek

Na początek:  podrozdziału   strony 

Algorytm i program

Nazwa "fałszywej prostej" bierze się stąd, iż w coraz węższych przedziałach wykres funkcji zaczyna przypominać wykres prostej:

Naszą funkcją jest:

obrazek

W przedziale [-3, 1] funkcja posiada wykres:

obrazek

Zmniejszamy przedział do [-1,5 , -1]. Wykres jest następujący:

obrazek

Zwróć uwagę, iż w tym przedziale wykres jest bardzo zbliżony do wykresu prostej. Ponieważ nie jest to dokładna prosta, stąd nazwa "fałszywa prosta". W metodzie traktujemy funkcję tak, jakby była funkcją, której wykres jest prostą. Prosta ta przecina oś OX w punkcie, który jest przybliżeniem pierwiastka. Wyliczamy punkt przecięcia fałszywej prostej x0 z osią OX, obliczamy wartość funkcji w tym punkcie. Jeśli jest ona dostatecznie bliska zeru, to kończymy z wynikiem x0. Jeśli nie trafiliśmy, to punkt x0 dzieli przedział poszukiwań pierwiastka na dwie części ( tutaj nie będą to zwykle połówki jak w metodzie bisekcji ). Za nowy przedział przyjmujemy tę część, w której funkcja ma różne znaki na krańcach.

obrazek

Dlaczego metoda regula falsi jest zwykle szybsza od metody bisekcji? Otóż wykorzystywany jest tutaj przebieg funkcji. W metodzie bisekcji x0 było wyznaczane zawsze w środku przedziału poszukiwań pierwiastka. Tutaj punkt ten jest wyliczany jako punkt przecięcia fałszywej prostej z osią OX. Gdy przedział maleje, prosta ta zaczyna coraz bardziej przypominać faktyczny przebieg funkcji, a zatem x0 jest wyznaczany bardziej trafnie niż zawsze w środku przedziału. Dlatego algorytm wymaga mniej kroków.

Podstawowym problemem jest tutaj znalezienie wzoru na x0. Wbrew pozorom jest to łatwe pod warunkiem, iż znasz geometrię.

Fałszywą prostą prowadzimy zawsze, tak aby przechodziła przez punkty krańcowe wykresu: a,f(a)) i (b,f(b). Popatrz na rysunek powyżej. Powstają tutaj dwa trójkąty podobne:

obrazek p – podstawa trójkąta niebieskiego
w – wysokość trójkąta niebieskiego

p' – podstawa trójkąta żółtego
w' – wysokość trójkąta żółtego

Długości boków trójkątów są następujące:

p = x0 - a
w = f ( a )

p' = b - x0
w' = – f ( b )

Ponieważ trójkąty są podobne, to odpowiadające sobie boki spełniają proporcje:

 

Podstawiamy i wyliczamy x0:

Mamy wszystkie elementy.

Algorytm regula falsi

Dane wejściowe:

εy dokładność obliczania funkcji
a początek przedziału poszukiwań pierwiastka
b koniec przedziału poszukiwań pierwiastka
f() funkcja, której pierwiastek będzie obliczany
n maksymalna liczba aproksymacji

Dane wyjściowe

x0 przybliżony pierwiastek funkcji

Zmienne pomocnicze

fa wartość funkcji w punkcie a
fb wartość funkcji w punkcie b
fx wartość funkcji w punkcie x0

Lista kroków

K01: fa ← f ( a )
fb ← f ( b )
Obliczamy wartości funkcji na krańcach przedziału [a,b].
K02: Jeśli fa · fb > 0,
to Zakończ z błędem
Funkcja nie ma różnych znaków na krańcach przedziału [a,b].
K03: Wyznaczamy x0.
K04: Jeśli n = 0,
to zakończ
inaczej n ← n - 1
Przekroczono dozwoloną liczbę iteracji. Wynik w x0.
K05: fx ← f ( x0 ) Obliczamy wartość funkcji w środku przedziału
K06: Jeśli | fx | < εy,
to zakończ
Sprawdzamy, czy funkcja ma wartość 0 w środku przedziału. Wynik w x0.
K07: Jeśli fx · fa < 0,
to b ← x0, fb ← fx
Inaczej a ← x0, fa ← fx
Za nowy przedział [a,b] przyjmujemy tę połówkę [a,x0], [x0,b],
w której funkcja zmienia znak
K08: Idź do kroku K03 Kontynuujemy obliczenia

Zwróć uwagę, że algorytm regula falsi jest praktycznie taki sam jak algorytm bisekcji. Różnice występują w krokach 3, 4 i 7.

Poniższy program jest przykładową realizacją algorytmu bisekcji. Program oblicza pierwiastek funkcji:

obrazek

Wykres tej funkcji w przedziale [-3,1] jest następujący:

obrazek

Z wykresu wynika, iż pierwiastek znajduje się w przedziale [-1,1 , -1]. Taki więc przedział został przyjęty w programie.

Przykładowy program w języku C++
// Pierwiastek funkcji - metoda regula falsi
// (C)2019 mgr Jerzy Wałaszek
// Metody numeryczne
//------------------------------------------

#include <iostream>
#include <cmath>
#include <iomanip>

using namespace std;

// Tutaj definiujemy funkcję, której pierwiastek jest wyliczany
//-------------------------------------------------------------

double f(double x)
{
  return sin(x*x-x+1/3.0)+0.5*x;
}

// Tutaj definiujemy parametry początkowe

double epsy = 1e-14; // Dokładność y
double a    = -1.1;  // Początek przedziału poszukiwań pierwiastka
double b    = -1.0;  // Koniec przedziału poszukiwań pierwiastka
int n       = 64;    // Maksymalna liczba obiegów

// Program główny
//---------------

int main()
{
    // Zmienne

    double fa,fb,fx,x0;

    // Licznik obiegów pętli

    // Zmienna informująca o znalezieniu wyniku

    bool result = false;

    setlocale(LC_ALL,"");

    cout << setprecision(15) << fixed;
    cout << "Obliczanie przybliżonego pierwiastka funkcji metodą regula falsi" << endl
         << "----------------------------------------------------------------" << endl << endl;

    // Obliczamy i zapamiętujemy wartości funkcji na krańcach przedziału [a,b]

    fa = f(a);
    fb = f(b);

    //Sprawdzamy, czy na krańcach przedziału [a,b] wartości funkcji mają różne znaki

    if(fa * fb > 0) cout << "BŁĄD!!! Funkcja nie ma różnych znaków na krańcach przedziału";
    else
    {
        result = true;

        // W pętli wyznaczamy kolejne przybliżenia pierwiastka

        while(true)
        {
            // Wyznaczamy x0

            x0 = (fa * b - fb * a) / (fa - fb);

            // Sprawdzamy, wykonano maksymalną liczbę iteracji.

            if(!n) break; // Jeśli tak, to kończymy
            else n--;

            // Obliczamy i zapamiętujemy wartość funkcji w punkcie x0

            fx = f(x0);

            // Sprawdzamy, czy wartość funkcji jest dostatecznie bliska zeru

            if(fabs(fx) < epsy) break; // Jeśli tak, to kończymy

            // Za nowy przedział [a,b] przyjmujemy tą z części [a,x0], [x0,b],
            // w której funkcja ma różne znaki na krańcach

            if(fa * fx < 0)
            {
                b = x0;
                fb = fx;
            }
            else
            {
                a = x0;
                fa = fx;
            }
        }
    }

    if(result) cout << "Pierwiastek        x0 = " << setw(18) << x0 << endl
                    << "Wartość funkcji f(x0) = " << setw(18) << f(x0) << endl
                    << "Dokładność dla y epsy = " << setw(18) << epsy << endl
                    << "Liczba obiegów        = " << 64 - n;

    cout << endl << endl;

    return 0;
}
Wynik
Obliczanie przybliżonego pierwiastka funkcji metodą regula falsi
----------------------------------------------------------------

Pierwiastek x0        = -1.077713513691339
Wartość funkcji f(x0) =  0.000000000000001
Dokładność dla y epsy =  0.000000000000010
Liczba obiegów        = 9

Zwróć uwagę na liczbę obiegów oraz wartość funkcji dla wyliczonego pierwiastka. Porównaj je z wartościami otrzymanymi w metodzie bisekcji:

Obliczanie przybliżonego pierwiastka funkcji metodą bisekcji
------------------------------------------------------------

Pierwiastek        x0 = -1.077713513691339
Wartość funkcji f(x0) =  0.000000000000002
Dokładność dla x epsx =  0.000000000000010
Dokładność dla y epsy =  0.000000000000010
Liczba obiegów      i = 44

Metoda regula falsi ze względu na swoją prostotę jest dobrym wyborem przy obliczaniu pierwiastków funkcji.

Na początek:  podrozdziału   strony 

Zespół Przedmiotowy
Chemii-Fizyki-Informatyki

w I Liceum Ogólnokształcącym
im. Kazimierza Brodzińskiego
w Tarnowie
ul. Piłsudskiego 4
©2023 mgr Jerzy Wałaszek

Materiały tylko do użytku dydaktycznego. Ich kopiowanie i powielanie jest dozwolone
pod warunkiem podania źródła oraz niepobierania za to pieniędzy.

Pytania proszę przesyłać na adres email: i-lo@eduinf.waw.pl

Serwis wykorzystuje pliki cookies. Jeśli nie chcesz ich otrzymywać, zablokuj je w swojej przeglądarce.

Informacje dodatkowe.