Arkusz kalkulacyjny (ang. Spread Sheet) jest programem, który służy do wykonywania obliczeń oraz do tworzenia wykresów. Oprócz tego może pełnić wiele innych funkcji: gromadzenie danych w tabelach, symulacje ekonomiczne i fizyczne, analizy itp.

Aby ujednolicić oprogramowanie posiadane przez uczniów na wypadek zamknięcia szkoły i przejścia w tryb online, oprzemy zajęcia z informatyki na darmowych aplikacjach, które można pobrać z Internetu. Zamiast Microsoft Office będziemy używać pakietu LibreOffice 7. Proszę, aby każdy uczeń bezwzględnie pobrał z sieci i zainstalował ten pakiet.

W pakiecie LibreOffice arkusz kalkulacyjny jest programem o nazwie Libreoffice Calc. Dostęp do arkusza kalkulacyjnego masz z głównego okna aplikacji w sekcji Utwórz:

Gdy uruchomimy Arkusz kalkulacyjny na ekranie ukaże nam się okno robocze programu:

Arkusz zbudowany jest z komórek ułożonych w kolumny i wiersze.

Kolumny są oznaczane literowo: A, B, C... Za pomocą klawisza strzałki w prawo przesuń kursor (prostokąt wyróżniający aktywną komórkę) do kolumny Z. Zobaczysz, że kolejna kolumna nosi nazwę AA, następna AB, AC... Aby szybko przejść do ostatniej kolumny, naciśnij na klawiaturze End. Ostatnia kolumna to AMJ.

Gdybyś ponumerował kolumny kolejno tak: A = 1, B = 2, C = 3, ..., to kolumna AMJ miałaby numer 1024. Dziwny numer. Dlaczego nie 1000? Otóż powodem jest to, że komputer wewnętrznie pracuje w systemie dwójkowym:

Jak widzisz, liczba 1024 w systemie dwójkowym jest "okrągłą sumką". Nam to i tak nie będzie przeszkadzało, ponieważ na lekcjach nie wykroczymy zwykle poza kolumnę Z. Wróć na początek arkusza, naciskając klawisz Home.

Wiersze są z kolei numerowane liczbami 1, 2, 3... Jeśli chcesz zobaczyć numer ostatniego wiersza, to naciśnij klawisze Ctrl+strzałka w dół. Ostatni wiersz ma numer:

Powód istnienia takiego numeru już znasz – w systemie dwójkowym jest to równa, ładna liczba. Wróć na początek arkusza, naciskając klawisze Ctrl + Home.

Po co nam są potrzebne oznaczenia kolumn i wierszy? Wyobraź sobie, że komórki arkusza tworzą mapę. Oznaczenia wierszy i kolumn tworzą na tej mapie współrzędne, które pozwalają nam w prosty sposób określić położenie każdej komórki. Na przykład:

Proste. Zapisy A1, C17 i ZQ2865 nazywamy adresami komórek. Adres komórki składa się z literowego oznaczenia kolumny oraz z liczbowego oznaczenia wiersza, w których komórka się znajduje. Dzięki tym adresom będziesz mógł określać położenie twoich danych w arkuszu.

Adres komórki wskazywanej przez kursor (pogrubiony prostokąt) jest widoczny w polu tekstowym w górnej, lewej części arkusza:

Pole to ma kilka zastosowań. Najprostsze z nich to szybka zmiana położenia kursora. Kliknij myszką w to pole i wpisz ZQ2865, po czym naciśnij klawisz Enter. Kursor zostanie przemieszczony na arkuszu pod wskazany adres.

Materiały uzupełniające:

• Historia arkusza kalkulacyjnego

W każdej komórce arkusza można umieścić dowolny tekst. Wypełnij komórki arkusza tekstem wg poniższego rysunku:

Tekst jest standardowo dosuwany do lewej krawędzi komórek, aby "ładnie" wyglądał w kolumnie. Oczywiście, użytkownik może to dowolnie zmienić.

Umieść kursor myszki na oznaczeniu kolumny A, wciśnij lewy przycisk i przeciągnij kursor do oznaczenia kolumny C. Zaznaczysz w ten sposób wspólnie trzy kolumny A, B i C:

Teraz umieść kursor pomiędzy oznaczeniami kolumn C i D (zmieni kształt na dwie poziome strzałki w przeciwnych kierunkach). Wciśnij lewy przycisk myszki i rozciągnij nieco kolumnę C. Ponieważ są zaznaczone trzy kolumny, to wszystkie trzy zostaną równo rozciągnięte:

Umieść kursor na oznaczeniu pierwszego wiersza, wciśnij lewy przycisk myszki i przeciągnij w dół aż do wiersza 3. Zostaną wspólnie zaznaczone trzy wiersze 1, 2 i 3:

Umieść kursor pomiędzy oznaczeniem kolumny 3 i 4 (zmieni kształt na dwie pionowe strzałki w przeciwnych kierunkach), wciśnij lewy przycisk myszki i przeciągnij w dół, zwiększając wysokość wiersza 3. Ponieważ wiersze 1, 2 i 3 są wspólnie wybrane, to wszystkie zmienią swoją wysokość:

Zwróć uwagę, że tekst leży na spodzie komórek, co staje się widoczne, gdy zwiększymy wysokość wiersza. Na pasku narzędziowym mamy kilka narzędzi do pozycjonowania tekstu w komórkach:

Zaznacz, przeciągając myszką z wciśniętym lewym przyciskiem, komórki A1, B1 i C1. Zaznaczone komórki wyrównaj do góry.

Zaznacz komórki A2, B2, C1 i wyrównaj je do środka.

Zaznacz komórki B1, B2, B3 i wyrównaj je do środka w poziomie.

Zaznacz komórki C1, C2, C3 i wyrównaj je do prawej.

Wykorzystując narzędzie koloru czcionki:

pokoloruj tekst w komórkach.

W podobny sposób kolorujemy tło komórek:

Zaznacz myszką cały obszar komórek od A1 do C3, a następnie dodaj krawędzie:

Pobaw się również formatowaniem czcionek:

W efekcie powinieneś otrzymać coś takiego jak poniżej:

Kolory stosuj z umiarem. Arkusz służy głównie do obliczeń i kolor nie powinien przeszkadzać użytkownikom w korzystaniu z niego.

Na spodzie arkusza kliknij w znak +. Zostanie utworzony Arkusz2.

Następnie wpisz:

Liczby są automatycznie dosuwane do prawej krawędzi komórki, aby były lepiej czytelne w kolumnie. Oczywiście możesz to sobie dowolnie zmienić za pomocą narzędzi pozycjonujących treść komórki. Problem pojawia się, gdy liczby posiadają różną ilość cyfr po przecinku. Wtedy trudniej je porównywać. Arkusz posiada dwa proste narzędzia do zwiększania i zmniejszania ilości cyfr po przecinku:

Zaznacz Komórki od A1 do A4 i ustaw w nich trzy miejsca po przecinku.

W kolumnie B umieść liczby:

Liczby te możesz przedstawić w arkuszu jako sumy pieniężne. Jeśli mają to być złotówki, to wystarczy zaznaczyć komórki od B1 do B4 i kliknąć w narzędzie waluty:

Obok liczb pojawi się napis zł:

Inne waluty też są dostępne. W tym celu zaznacz komórki z liczbami i kliknij strzałkę po prawej stronie narzędzia waluty. Z listy wybierz odpowiedni symbol waluty:

Dolary amerykańskie otrzymasz wybierając opcję USD $ Angielski (USA).

W kolumnie C wpisz liczby:

Zaznacz te komórki myszką, a następnie kliknij w narzędzie procentów:

Zaznaczone liczby zostaną wyświetlone jako procenty:

Pamiętaj jednak, że komórka wyświetlająca 100% faktycznie zawiera liczbę 1, a nie 100!

Formuła jest specyficznym wzorem, przepisem, wg którego arkusz wykonuje obliczenia. Formuły rozpoczynamy od znaku =.

Na spodzie arkusza kliknij plus, aby utworzyć Arkusz3.

Następnie wpisz do komórek poniższą zawartość:

Wybierz komórkę B4 (obok napisu suma =) i wpisz znak =. Chcemy w tej komórce otrzymać sumę zawartości komórek B1 i B2. Moglibyśmy wpisać formułę ręcznie, lecz istnieje lepszy sposób, dzięki któremu nie pomylisz adresów komórek. Gdy wpisałeś znak =, wskaż myszką komórkę z liczbą 25 i kliknij ją. W formule pojawi się:

Dopisz znak + (wykorzystaj klawisze tabliczki numerycznej) i kliknij komórkę z liczbą 5. Otrzymasz:

Wciśnij klawisz Enter. W komórce B4 pojawi się wynik: 30.

W podobny sposób wprowadź pozostałe formuły. Operatory arytmetyczne są następujące:

Potęgowanie możemy użyć do obliczania pierwiastków. W tym celu potęga powinna mieć wykładnik równy 0,5. Zapytaj nauczyciela matematyki o uzasadnienie tego faktu.

Raz wprowadzone formuły mogą być wielokrotnie wykorzystywane z nowymi danymi. W naszym arkuszu dane do obliczeń przechowują komórki B1 i B2. Wprowadzaj tam różne wartości. Masz prosty kalkulator:

Pomyśl, jak go można jeszcze ulepszyć wizualnie...