Pętla typu while działa następująco. Na początku każdego obiegu komputer oblicza wartość warunku. Jeśli wynik jest różny od zera, to zostaje wykonana instrukcja i komputer rozpoczyna nowy obieg od ponownego obliczenia wartości warunku. Jeśli warunek  ma wartość równą zero, instrukcja w pętli nie zostaje wykonana i pętla kończy działanie.

// Kolejne liczby naturalne od 1 do 100
//-------------------------------------

#include <iostream>

using namespace std;

int main()
{
    int i;

    i = 1;

    while(i <= 100) cout << i++ << " ";

    cout << "\nKONIEC\n";

    return 0;
}

Ponieważ warunek  jest sprawdzany na początku każdego obiegu pętli przed wykonaniem instrukcji zawartej w pętli, to jeśli jest on już od początku fałszywy, pętla nie wykona ani jednego obiegu.

// Fałszywy warunek
//-----------------

#include <iostream>

using namespace std;

int main()
{
    int i;

    i = 101;

    while(i <= 100) cout << i++ << " ";

    cout << "\nKONIEC\n";

    return 0;
}

Przykładowe programy:

// Kolejne liczby parzyste od 2 do n
//----------------------------------

#include <iostream>

using namespace std;

int main()
{
    int i,n;

    cin >> n;

    i = 2;

    while(i <= n)
    {
        cout << i << " ";
        i += 2;
    }

    cout << endl;

    return 0;
}

// Kolejne liczby nieparzyste od 2 do n
//-------------------------------------

#include <iostream>

using namespace std;

int main()
{
    int i,n;

    cin >> n;

    i = 1;

    while(i <= n)
    {
        cout << i << " ";
        i += 2;
    }

    cout << endl;

    return 0;
}

// Sumy kolejnych liczb od 1 do n
//-------------------------------

#include <iostream>

using namespace std;

int main()
{
    int i,n,s;

    cin >> n;

    i = 1; s = 0;

    while(i <= n)
    {
        s += i++;
        cout << s << endl;
    }

    return 0;
}

1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ...
2. 1 2 3 4 3 2 1 2 3 4 3 2 1 ...
3. 1 -2 3 -4 5 -6 7 -8 ...
4. 5 4 3 2 1 0 5 4 3 2 1 0 ...
5. 1 2 4 8 16 32 64 128 256 ...

Dodatkowo program powinien na końcu wypisać sumę tych n wyrazów.

do instrukcja; while(warunek);

Pętla typu do...while różni się od pętli while. W każdym obiegu najpierw wykonywana jest instrukcja, a dopiero po jej wykonaniu komputer oblicza i sprawdza warunek. Jeśli ma on wartość różną od zera, to wykonywany jest następny obieg pętli. Jeśli warunek  ma wartość zero, pętla nie wykonuje dalszych obiegów i jest przerywana.

// Kolejne liczby naturalne od 1 do 100
//-------------------------------------

#include <iostream>

using namespace std;

int main()
{
    int i;

    i = 1;

    do cout << i++ << " "; while(i <= 10);

    cout << "\nKONIEC\n";

    return 0;
}

Ponieważ warunek kontynuacji jest sprawdzany w pętli do...while na końcu obiegu po wykonaniu powtarzanej instrukcji, to pętla wykonuje zawsze przynajmniej jeden obieg bez względu na wartość warunku - czyli inaczej niż pętla while, która przy fałszywym warunku nie wykonywała się ani jeden raz.

// Fałszywy warunek
//------------------------

#include <iostream>

using namespace std;

int main()
{
    int i;

    i = 101;

    do cout << i++ << " "; while(i <= 10);

    cout << "\nKONIEC\n";

    return 0;
}

Jeśli w pętli chcemy powtarzać więcej niż jedną instrukcję, to stosujemy instrukcję blokową (po klamerce zamykającej nie musimy wstawiać średnika):

Pętlę do while stosujemy najczęściej wtedy, gdy warunek sprawdzany w pętli nie może być obliczony bez wykonania przynajmniej jednego obiegu. Na przykład wyobraźmy sobie, że piszemy program sprawdzający hasło dostępu, którym będzie liczba 123. Jeśli użytkownik wprowadzi właściwy kod, to program go przepuszcza dalej. Jeśli kod jest zły, to program powinien wypisać odpowiednią informację i ponownie wczytać kod.

// Odczyt hasła
//-------------

#include <iostream>

using namespace std;

int main()
{
    int p;

    setlocale(LC_ALL,"");    // Polskie litery

    do
    {
       cout << "Wpisz hasło:  ";

       cin >> p;

       cout << endl << endl;

       if(!cin.good()) break;

    } while(p != 123);

    if(cin.good())
    {
        cout << "Hasło zaakceptowane" << endl;
        return 0;
    }
    else
    {
        cout << "Próba włamania!!!" << endl;
        return -1;
    }
    return 0;
}

W programie występują nowe elementy: