Tworzenie publikacji elektronicznych

Obecnie coraz większą popularność zdobywają książki elektroniczne dostępne w formie plików komputerowych. Posiadają one wiele zalet w porównaniu z tradycyjną książką. Przede wszystkim są ekologiczne, ponieważ nie wymagają papieru, który powstaje ze ściętych drzew. Można je szybko tworzyć i rozprowadzać w dowolnej liczbie kopii bez konieczności drukowania, przesyłania jako paczki, utrzymywania księgarń i bibliotek. Książkę elektroniczną możesz kupić w sieci Internet, bez wychodzenia z domu. Otrzymasz ją natychmiast po zakupie. Co więcej, książkę elektroniczną możesz stworzyć sam za pomocą dostępnego i darmowego oprogramowania. Jest to rewolucja na rynku księgarniczym.

Książkę elektroniczną (ang. e-book), będziesz mógł czytać na swoim komputerze, smartfonie, notebooku lub na specjalnym czytniku (ang. e-book reader).

Czytnik e-booków posiada ekran zbudowany z tzw. papieru elektronicznego (ang. e-paper). Zaletą e-papieru jest to, że obraz powstaje na zasadzie kolorowania powierzchni tuszem i można go odczytywać w pełnym oświetleniu. Nie męczy wzroku i zachowuje się jak zwykły papier z nadrukiem. Wynalazek ten coraz bardziej się upowszechnia, już trwają prace nad wersją kolorową.

Papier elektroniczny wykorzystuje tzw. technologię e-ink (czyli technologię tuszu elektronicznego). Zwykły tusz pokrywa włókna papieru i wnika doń. Po wydrukowaniu raczej nic nie da się już zmienić na stronie (dlatego niektóre książki są rozprowadzane z tzw. erratami, czyli spisami błędów, które zauważono dopiero po wydruku). Tusz elektroniczny działa na nieco innej zasadzie, którą obrazuje poniższy rysunek:

 

Piksele, czyli punkty obrazu tworzone są przez mikroskopijne kapsułki wypełnione przezroczystym olejem syntetycznym. W oleju tym są zawieszone kulki pigmentowe białe i czarne. Kulki białe są naładowane ładunkiem dodatnim, zaś kulki czarne ujemnym. Pomiędzy kapsułkami znajdują się elektrody wytwarzające napięcie elektryczne. Z fizyki wiesz na pewno, że ładunki różnoimienne się przyciągają, a jedno imienne się odpychają. Jeśli do elektrody zostanie przyłożone napięcie dodatnie, to przyciągnie ono w kapsułce kulki z pigmentem czarnym, odpychając jednocześnie kulki z pigmentem białym. W efekcie kulki białe znajdą się przy powierzchni e-papieru i piksel przybierze w tym miejscu barwę białą. Gdy do elektrody przyłożymy napięcie ujemne, to zajdzie proces odwrotny. Kulki czarne zostaną wypchnięte ku powierzchni e-papieru i piksel przybierze barwę czarną. W dużym powiększeniu powierzchnia e-papieru wygląda następująco:

Na ekranie takich pikseli jest bardzo dużo i tworzą one raster np. o rozdzielczości 600 x 800 pikseli. W obrębie tego rastra czytnik rysuje poszczególne literki tekstu i otrzymujemy stronę do czytania. Ta technologia pozwala wyświetlać czarny tekst na białym tle lub obrazki w 16-tu stopniach szarości. Do czytania książek to zupełnie wystarcza. Powstają już pierwsze czytniki e-booków z kolorowym e-papierem:

Jednakże otrzymywane kolory nie są jeszcze tak dobre, jak na wyświetlaczach LCD. Musimy jeszcze trochę poczekać aż technologia ta dojrzeje i czytniki stanieją do akceptowalnego poziomu. Obecnie dobry czytnik e-booków z czarnobiałym e-papierem kosztuje poniżej 300zł. Tańsze modele można już kupić za około 100zł. W przyszłości na pewno publikacje papierowe staną się rzadkością.

Książka elektroniczna jest plikiem komputerowym, w którym zawarta jest treść tej książki wraz z obrazkami oraz informacjami o jej strukturze. Na lekcji nauczymy się tworzyć własne książki elektroniczne, dzięki czemu będziemy mogli sami stać się wydawcami literatury. Autor może napisać swoją książkę, samodzielnie ją wydać i rozprowadzać w sieci Internet. Firma Amazon pozwala autorom e-booków nawet na zarabianie pieniędzy w ten właśnie sposób. Polski rynek też powoli rozwija się w tym kierunku.

O książkach elektronicznych musisz wiedzieć to, że nie istnieje jakiś powszechnie obowiązujący standard plików. Spotkasz się z różnymi rodzajami tych plików, które są przeznaczone na różne czytniki:

• EPUB (ang. Electronic PUBlication) jest standardem odczytywanym przez większość współczesnych czytników e-booków. W nim właśnie będziemy tworzyć podstawowe wersje naszych książek elektronicznych.
• MOBI jest standardem przyjętym przez firmę Amazon i używanym w jej czytnikach Kindle. Jak zobaczymy dalej, można łatwo przekonwertować książkę ze standardu EPUB na MOBI.
• PDF (ang. Portable Document Format) nie jest właściwie formatem dla czytników e-booków, chociaż większość z nich go obsługuje. Standard ten powstał dosyć dawno temu, gdy czytniki książek elektronicznych jeszcze się nie pojawiły na rynku. Jego podstawowym celem jest zachowanie wyglądu publikacji, np. gazet. W PDF strona wygląda dokładnie tak samo jak w wersji papierowej. Pozwala to umieszczać w dokumencie rysunki, schematy, tabele, itp. Odczyt plików PDF na czytnikach nie jest zbyt wygodny, szczególnie na tych, które nie posiadają ekranów o rozmiarze A4 (typowy czytnik ma ekran o przekatnej 6 cali). Zwykle stronę trzeba powiększać, aby tekst stał się czytelny lub zrezygnować z dokładnego odwzorowania jej wyglądu.

Formatów tych jest dużo więcej. Niech jednak cię nie przeraża ich ilość. Zwykle jest możliwość dokonania konwersji formatu podstawowego EPUB na inne. Zatem wystarczy, jak będziesz tworzył swoje książki elektroniczne w formacie EPUB, a następnie je konwertował na wymagany format (MOBI, LIT, AZW, PDF itp.).

Jak zatem wygląda proces tworzenia książki elektronicznej. Poniżej zebraliśmy w punktach kolejne jego etapy:

1. Tworzysz tekst książki. Czynność tą możesz wykonać w ulubionym procesorze tekstu, np. w Wordzie.
2. Tworzysz grafikę okładki, np. w programie GIMP lub InkScape. Obraz powinien mieć rozmiar np. 1024 punkty w poziomie i 1638 punkty w pionie (stosunek 1: 1,6). Na grafice umieszczasz autora, tytuł oraz wszelkie potrzebne informacje o książce. Gotowy plik zapisujesz w formacie JPG (GIMP) lub PNG (InkScape).
3. Książkę składasz za pomocą programu Sigil, który jest darmowo dostępny w sieci Internet. Gotowy plik książki zapisujesz w formacie EPUB.
4. Jeśli potrzebujesz innych formatów, to plik EPUB konwertujesz za pomocą programu Calibre, który również jest darmowo dostępny w sieci Internet.
5. Gotowe publikacje udostępniasz w sieci Internet.

Na lekcji nie mamy dosyć czasu, aby samodzielnie napisać książkę. Dlatego skorzystamy z gotowego tekstu opowiadania Latarnik Henryka Sienkiewicza. Tekst ten należy do domeny publicznej i nie posiada praw autorskich.

Utwórz na dysku katalog roboczy zgodnie z poleceniami nauczyciela i pobierz do niego tekst opowiadania:

 

Latarnik

Każda książka elektroniczna powinna posiadać ładną okładkę graficzną, która ją uatrakcyjni. Okładki w postaci miniatur są później wyświetlane w czytniku e-booków przy wyborze książek z wewnętrznej biblioteki, pełnią zatem również funkcje całkiem praktyczne.

Atrakcyjna okładka zachęca do czytania książki. Okładkę przygotujesz w dowolnym edytorze graficznym, który pozwala zapisywać grafiki w formatach GIF, JPG lub PNG. Możesz śmiało wykorzystać aplikację GIMP lub INKSCAPE, które poznaliśmy wcześniej. Ja korzystam z Corela X7, jednakże szkoły nie stać na taki wydatek. Tworzona grafika powinna posiadać boki w stosunku 1:1,6. Dłuższy bok powinien mieć ponad 1024 piksele. Skopiuj poniższy obrazek do swojego katalogu (obrazek ma już odpowiedni rozmiar) lub stwórz swój własny:

Książki elektroniczne będziemy tworzyli w edytorze Sigil. Zaletą tego edytora jest to, że można go bezpłatnie pobrać z Internetu oraz że jest bardzo prosty w użyciu. Program Sigil pobierz ze strony projektu i zainstaluj na swoim komputerze:

 

https://github.com/Sigil-Ebook/Sigil/releases

 

Po zainstalowaniu, uruchom aplikację Sigil. Ukaże się następujące okno robocze:

Na pasku tytułowym widzisz nazwę edytowanego pliku. W tej chwili nazwa ta brzmi untitled.epub, ponieważ nowy plik nie został jeszcze zapisany na dysku.

Poniżej masz pasek menu ze wszystkimi poleceniami programu.

Dla wygody często używane polecenia zebrano poniżej w dwóch wierszach jako przyciski obrazkowe. Gdy wskażesz dany przycisk myszką i poczekasz chwilę, ukaże się okienko informujące o spełnianej przez ten przycisk funkcji.

Pod spodem widnieją trzy okna. W pierwszym jest zawartość tworzonej książki, czyli to, co zawiera twój plik EPUB. Elementy są umieszczane w katalogach, aby ułatwić zarządzanie nimi. Np. w katalogu Text będą znajdowały się: okładka, strona tytułowa, spis treści oraz kolejne rozdziały twojej książki elektronicznej. Możliwe są również inne pliki, ale tymi tutaj nie będziemy się zajmowali. Łatwo poznasz je z instrukcji. Pliki tekstowe zapisywane są w rozszerzonym języku XHTML. Nie obawiaj się, język jest łatwy, a na początek nie musisz wiele o nim wiedzieć. Wszystko podamy krok po kroku.

W środkowym oknie widzisz zawartość wybranego pliku. Za pomocą suwaka umieszczonego w prawym dolnym rogu powiększasz lub pomniejszasz widok. Widoczny plik możesz edytować wizualnie, prawie jak w procesorze tekstów. Tym zajmiemy się za chwilę.

W prawym oknie widoczny jest systemowy spis treści. Spis ten pozwala na wygodne poruszanie się po dokumencie.

Krok 1 - zapis pliku na dysk

Krok 2 - edycja metadanych

Krok 3 - okładka

Krok 4 - strona tytułowa

Krok 5 - spis treści

Krok 6 - arkusz stylów

Krok 7 - rozdziały

Krok 8 - spis treści

Krok 9 - strona tytułowa

Krok 10 - spis treści

Podany tutaj sposób tworzenia książek elektronicznych odnosi się do prostych publikacji. Nad tymi bardziej skomplikowanymi należy więcej popracować. Jednakże na początek to zupełnie wystarczy. Książki elektroniczne możesz później udostępniać w Internecie na swoich stronach WWW. Przykładowo, w naszym serwisie znajdziesz je w bibliotece esperanckiej. Życzymy zatem wiele przyjemności w tworzeniu własnych książek elektronicznych.

Mamy książkę elektroniczną w formacie EPUB. Jednakże nasz czytnik (np. Kindle) nie odczytuje tego formatu. Co zatem zrobić? Odpowiedź jest prosta: należy dokonać konwersji na pożądany format. Zadanie to wykonamy za pomocą darmowej aplikacji Calibre, którą pobierzemy ze strony projektu (aplikacja jest legalna i zupełnie darmowa):

Zainstaluj aplikację Calibre na swoim komputerze. Uruchom ją. Obsługa Calibre jest prosta. Po uruchomieniu pojawi się okno robocze aplikacji:

Kliknij ikonę Dodaj książki. Pojawi się okienko dialogowe odczytu z pliku. Wyszukaj swój katalog i załaduj plik Latarnik.epub. Aplikacja Calibre wczyta go do swojej biblioteki i książka pojawi się na liście:

Gdy książka znajdzie się w bibliotece Calibre, możesz ją już konwertować. Upewnij się, że książka jest zaznaczona na liście, po czym kliknij ikonę Konwertuj książki. Pojawi się okienko dialogowe konwersji:

W prawym górnym rogu wybierasz format docelowy. Początkowo będzie tam umieszczony format EPUB. Nic nie musisz zmieniać, kliknij przycisk OK. Calibre dokona konwersji na format EPUB. Możesz się zastanawiać, dlaczego konwertujemy na EPUB, skoro książka już jest w tym formacie. Otóż Calibre dokona jej optymalizacji i ze 168KB oryginalnego pliku otrzymasz plik o wielkości 72KB. Mniejszy plik, szybciej odczytuje się w czytniku i więcej książek można w nim pomieścić.

Zatem otrzymałeś skonwertowany plik EPUB. Jeszcze raz kliknij ikonę Konwertuj książki, lecz tym razem zmień format wyjściowy na MOBI:

Kliknij przycisk OK. Przy dłuższych publikacjach konwersja może trwać nawet kilka minut. Aplikacja Calibre pokazuje ci w swoim oknie głównym, gdzie należy kliknąć, aby uzyskać informacje o aktualnym postępie konwersji:

Gdy klikniesz tam myszką, pojawi się okienko dialogowe Zadania.

W sumie nie musisz tutaj zaglądać, jeśli nie chcesz.  Zatem mamy już dwa skonwertowane pliki naszej publikacji: EPUB i MOBI. Teraz wykonamy jeszcze konwersję na format PDF. Przypominamy, że format ten nie powstał specjalnie na czytniki, lecz służy do elektronicznego publikowania różnych materiałów drukarskich, które w tym formacie wyglądają dokładnie tak samo, jak w formie papierowej. Z PDF będzie troszeczkę więcej pracy. Kliknij ponownie ikonę Konwertuj książki i ustaw format wyjściowy na PDF, lecz nie klikaj jeszcze przycisku OK. Zamiast tego kliknij po lewej stronie w opcję Ustawienia strony. Zawartość okienka dialogowego zmieni się:

Na liście Profil wyjściowy wybierz Tablet. Następnie zmień marginesy jak powyżej.

Kliknij opcję Wyjściowy PDF. Tutaj zmień Szablon stopki na:

Spowoduje to, że na każdej stronie u dołu pojawi się na środku numer strony. Jeśli nie chcesz mieć numeracji stron, nic tutaj nie wpisuj. Kliknij przycisk OK, aby uruchomić konwersję. Zwykle konwersja na PDF trwa dłużej niż na EPUB i MOBI. Gdy się zakończy, praca będzie wykonana. Możesz zamknąć Calibre.

Pozostaje ostatnie zagadnienie: gdzie szukać skonwertowanych plików. W systemie Windows Calibre umieszcza swoją bibliotekę w katalogu Dokumenty bieżącego użytkownika. Zatem uruchom Eksplorator plików z paska zadań Windows i przejdź do katalogu Dokumenty. Otwórz katalog Biblioteka calibre. Wewnątrz poszczególne książki są ułożone w katalogach o nazwach autorów.  Zatem powinien tam znajdować się katalog Henryk Sienkiewicz (jeśli takiego autora przypisałeś książce). Otwórz ten katalog. Tutaj z kolei znajdziesz dla każdej książki danego autora osobny katalog, w naszym przypadku mamy jeden katalog Latarnik. Otwórz go. Znajdziesz wszystkie pliki, które utworzyła aplikacja Calibre.

Teraz podłączasz do swojego komputera czytnik ebooków i kopiujesz do niego plik książki w odpowiednim formacie. Możesz się już cieszyć własnoręcznie wydaną publikacją elektroniczną. Gratulujemy.

Utwórz książkę elektroniczną, która zawiera trzy nowele Bolesława Prusa:

1. Omyłka
2. Z legend dawnego Egiptu
3. Opowiadanie lekarza

Tekst nowel znajdziesz w Internecie. Jako wydawcę wpisz swoje imię i nazwisko.

Jako okładkę zastosuj poniższy obrazek (skopiuj go do swojego katalogu ćwiczeniowego):