Ĉu lingvo internacia estos iam enkondukita? Se ni venis al la konkludo, ke
lingvo internacia alportus al la homaro grandegan utilon kaj ke ĝia
ekzistado estas ebla, el tiuj ĉi du konkludoj jam per si mem elfluas la
konkludo, ke tia lingvo pli aŭ malpli frue nepre estos enkondukita, ĉar alie
ni devus nei ĉe la homaro la ekzistadon de ĉia eĉ plej elementa
inteligenteco. Se lingvo, povanta plenumadi la rolon de internacia, ĝis nun
ankoraŭ ne ekzistus, sed devus ankoraŭ esti kreita, tiam respondo je la
demando metita en la komenco de tiu ĉi ĉapitro estus duba, ĉar estus
nesciate ankoraŭ, ĉu oni povos krei tian lingvon. Sed ni ja scias, ke da
lingvoj ekzistas tre multe kaj ke ĉiu el ili en okazo de bezono povus esti
difinita kiel internacia, nur kun tia diferenco, ke unu el ili pli taŭgus
por tiu ĉi celo kaj alia malpli. Ni havas sekve ĉion pretan, kaj ni bezonas
nur ekdeziri kaj elekti, – kaj en tia okazo la respondo je la supre metita
demando jam ne povas esti duba. La homoj vivas per vivo konscia kaj senĉese
celadas al sia bono; tial se ni scias, ke tiu aŭ alia afero promesas al la
homoj grandegan kaj senduban utilon kaj ke ĝi estas por ili atingebla, ni
ĉiam kun plena certeco povas antaŭdiri, ke de tiu momento, kiam la homoj nur
ekturnis sian atenton al tiu ĉi afero, ili jam obstine celados al ĝi ĉiam
pli kaj pli kaj ne ĉesos en sia celado tiel longe, ĝis ili la aferon
atingos. Se du homaj grupoj estas disigitaj unu de alia per rivereto, sed
scias, ke por ili estus tre utile komunikiĝadi inter si, kaj ili vidas, ke
tabuloj por la kunigo de ambaŭ bordoj kuŝas tute pretaj apud iliaj manoj,
tiam oni ne bezonas esti profeto, por antaŭvidi kun plena certeco, ke pli aŭ
malpli frue tabulo estos transĵetita trans la rivereto kaj komunikiĝado
estos aranĝita. Estas vero, ke pasas ordinare kelka tempo en ŝanceliĝado,
kaj tiu ĉi ŝanceliĝado estas ordinare kaŭzata de la plej sensencaj
pretekstoj: saĝaj homoj diras, ke celado al aranĝo de komunikiĝo estas
infanaĵo, ĉar neniu el ili okupas sin je metado de tabuloj trans rivereto,
kaj tiu ĉi afero estas tute ne en modo; spertaj homoj diras, ke la antaŭuloj
ne metadis tabulojn trans rivereto, sekve ĝi estas utopio; instruitaj homoj
pruvas, ke komunikiĝado povas esti nur afero natura kaj ke la homa organismo
ne povas sin movadi sur tabuloj, k.t.p. Tamen pli aŭ malpli frue tabulo
estas transmetata kaj la komunikiĝado estas aranĝata. Tiel estis kun ĉiu
utila ideo, tiel estis kun ĉiu utila elpenso; apenaŭ la senantaŭjuĝaj homoj
venadis al senduba konkludo, ke la donita afero estas tre utila kaj samtempe
efektivigebla, ili povis ĉiam scii antaŭe kun plena certeco, ke pli aŭ
malpli frue la afero nepre estos akceptita, malgraŭ ĉia batalado de la
flanko de la rutinuloj; ĉar tion ĉi garantias ne sole la natura
inteligenteco de la homaro, sed ankaŭ ĝia celado al sia praktika bono kaj
profito. Tiel estos ankaŭ kun la lingvo internacia. En la daŭro de multaj
centjaroj la homoj, ankoraŭ ne tre bezonante lingvon internacian, ne
enpensiĝadis pri tiu ĉi demando; sed nun, kiam la fortiĝintaj komunikiĝoj
inter la homoj turnis ilian atenton al tiu ĉi demando, nun, kiam la homoj
komencis konvinkiĝadi, ke lingvo internacia alportos al ili grandegan utilon
kaj ke ĝi estas atingebla, ili sen ia dubo jam celados al ĝi ĉiam pli kaj
pli, ĝia neceseco fariĝados por ili kun ĉiu tago ĉiam pli sentebla, kaj ili
jam ne trankviliĝos tiel longe, ĝis la demando estos solvita. Ĉu vi povas
tion ĉi dubi? Certe ne! Kiam tio ĉi venos – ni ne intencas nun antaŭdiri:
povas esti, ke ĝi venos post unu jaro, post dek jaroj, post cent jaroj aŭ eĉ
post kelkaj centoj da jaroj, – sed unu afero estas jam senduba, ke kiom ajn
devos suferi la unuaj pioniroj de tiu ĉi ideo, kaj se eĉ tiu ĉi ideo multajn
fojojn endormiĝadus je tutaj dekjaroj, ĝi jam neniam mortos: ĉiam pli ofte
kaj pli obstine eksonados voĉoj, postulantaj enkondukon de lingvo
internacia, kaj fine, pli aŭ malpli frue – se la demando ne estos solvita de
la societo mem – la registaroj de ĉiuj landoj devos cedi, aranĝi internacian
kongreson kaj elekti ian unu lingvon kiel internacian. Tie ĉi povas esti nur
demando pri la tempo: unuj el vi diros, ke tio ĉi venos tre baldaŭ, aliaj
diros, ke ĝi venos nur en plej malproksima estonteco; sed ke tiu ĉi fakto
entute iam venos kaj ke la homaro, vidante la grandegan utilecon kaj
samtempe la atingeblecon de lingvo internacia, ne restos eterne indiferenta
por tiu ĉi afero kaj senhelpa anaro da ekzistaĵoj, ne komprenantaj unu alian
– pri tio ĉi certe neniu el vi dubas eĉ minuton. Ni petas vin tial noti al
vi en la memoro la trian konkludon, al kiu ni venis, nome:
”Pli aŭ malpli
frue lingvo internacia nepre estos enkondukita.”
Tie ĉi ni faros malgrandan paŭzon kaj diros kelke da vortoj pri ni,
batalantoj pro la ideo de lingvo internacia. El ĉio pruvita de ni vi vidas,
ke ni tute ne estas tiaj fantaziistoj kaj utopiistoj, kiajn multaj el vi
eble vidis en ni kaj kiajn nin pentras multaj gazetoj, ne dezirantaj eniĝadi
en la esencon de tio, pro kio ni batalas. Vi vidas, ke ni batalas pro afero,
kiu alportos al la homaro grandegan utilon kaj kiu pli aŭ malpli frue nepre
estos atingita. Ĉiu prudenta homo povas sekve kuraĝe aliĝi al ni, ne timante
la mokojn de la malsaĝa kaj nepensanta amaso. Ni batalas pro afero tute
pripensita kaj certa, kaj tial neniaj mokoj nek atakoj nin debatos de la
vojo. La estonteco apartenas al ni. Ni supozu eĉ, ke tiu formo de lingvo
internacia, pro kiu ni batalas, montriĝos en la estonteco kiel erara kaj ke
venonta lingvo internacia estos ne tiu, kiun ni elektis, – sed tio ĉi ja
tute nin ne devas konfuzi, ĉar ni batalas ne pro la formo, sed pro la ideo,
kaj formon konkretan al nia batalado ni donis nur tial, ke ĉia batalado
abstrakta kaj teoria ordinare al nenio kondukas. Malsupre ni pruvos, ke eĉ
ankaŭ tiu konkreta formo de la lingvo estas tute pripensita kaj havas
senduban estontecon; sed se vi eĉ tion ĉi dubus, la formo ja neniom nin
ligas: se tiu ĉi formo montriĝos erara, ni morgaŭ ĝin ŝanĝos, kaj en okazo
de bezono ni ĝin post-morgaŭ ankoraŭ unu fojon ŝanĝos, sed ni batalados pro
nia ideo tiel longe, ĝis ĝi pli aŭ malpli frue estos plene efektivigita. Se
ni, obeante la voĉon de la indiferenta egoismo, detenadus nin de nia
laborado nur tial, ke kun la tempo la formo de la lingvo internacia eble
estos alia, ol tiu, pro kiu ni nun laboras, tio ĉi signifus tion saman, kiel
ekzemple rifuzi la uzadon de vaporo tial, ke poste eble estos trovita pli
bona rimedo de komunikiĝado, aŭ rifuzi regnajn plibonigojn tial, ke poste
iam eble estos trovitaj pli bonaj formoj por la regna konstruo. Nun ni estas
ankoraŭ malfortaj, kaj ĉia bubo povas ankoraŭ mokadi nin kaj montradi nin
per la fingroj; sed plej bone ridas tiu, kiu ridas la lasta. Nia afero iras
malrapide kaj malfacile; tre povas esti, ke la plimulto de ni ne ĝisvivos
tiun momenton, kiam montriĝos la fruktoj de nia agado kaj ĝis la morto mem
ni estos objekto de mokoj; sed ni iros en la tombon kun la konscio, ke nia
afero ne mortos, ke ĝi morti neniam povas, ke pli aŭ malpli frue ĝi devas
atingi la celon. Kaj se eĉ, lacaj de la sendanka laborado, ni kun malespero
kaj apatio lasus fali la manojn, – tute egale, la afero ne mortos: anstataŭ
la lacigitaj batalantoj aperos batalantoj novaj; ĉar ni denove ripetas, ke
se estas ekster dubo, ke lingvo internacia alportus al la homaro grandegan
utilon kaj ke ĝi estas atingebla, en tia okazo por nenia homo ne blindigita
de rutino povas esti ia dubo, ke ĝi pli aŭ malpli frue nepre estos atingita,
kaj nia konstanta laborado estos por la homaro eterna memorigado tiel longe,
ĝis la ideo de lingvo internacia estos efektivigita. La posteŭloj benos nian
memoron, kaj al tiuj saĝaj homoj, kiuj nun nomas nin fantaziistoj, ili
rilatos tiel, kiel ni nun rilatas al la saĝaj samtempuloj de la eltrovo de
Ameriko, de la elpenso de vaporveturiloj k.t.p.