Informatyka dla klasy I

Książkę elektroniczną (ang. e-book), będziesz mógł czytać na swoim komputerze, smartfonie, notebooku lub na specjalnym czytniku (ang. e-book reader).

Czytnik e-booków posiada ekran zbudowany z tzw. papieru elektronicznego (ang. e-paper). Zaletą e-papieru jest to, że obraz powstaje na zasadzie kolorowania powierzchni tuszem i można go odczytywać w pełnym oświetleniu. Nie męczy wzroku i zachowuje się jak zwykły papier z nadrukiem. Wynalazek ten coraz bardziej się upowszechnia, już trwają prace nad wersją kolorową.

Papier elektroniczny wykorzystuje tzw. technologię e-ink (czyli technologię tuszu elektronicznego). Zwykły tusz pokrywa włókna papieru i wnika doń. Po wydrukowaniu raczej nic nie da się już zmienić na stronie (dlatego niektóre książki są rozprowadzane z tzw. erratami, czyli spisami błędów, które zauważono dopiero po wydruku). Tusz elektroniczny działa na nieco innej zasadzie, którą obrazuje poniższy rysunek:

Piksele, czyli punkty obrazu tworzone są przez mikroskopijne kapsułki wypełnione przezroczystym olejem syntetycznym. W oleju tym są zawieszone kulki pigmentowe białe i czarne. Kulki białe są naładowane ładunkiem dodatnim, zaś kulki czarne ujemnym. Pomiędzy kapsułkami znajdują się elektrody wytwarzające napięcie elektryczne. Z fizyki wiesz na pewno, że ładunki różnoimienne się przyciągają, a jedno imienne się odpychają. Jeśli do elektrody zostanie przyłożone napięcie dodatnie, to przyciągnie ono w kapsułce kulki z pigmentem czarnym, odpychając jednocześnie kulki z pigmentem białym. W efekcie kulki białe znajdą się przy powierzchni e-papieru i piksel przybierze w tym miejscu barwę białą. Gdy do elektrody przyłożymy napięcie ujemne, to zajdzie proces odwrotny. Kulki czarne zostaną wypchnięte ku powierzchni e-papieru i piksel przybierze barwę czarną. W dużym powiększeniu powierzchnia e-papieru wygląda następująco:

Na ekranie takich pikseli jest bardzo dużo i tworzą one raster np. o rozdzielczości 600 x 800 pikseli. W obrębie tego rastra czytnik rysuje poszczególne literki tekstu i otrzymujemy stronę do czytania. Ta technologia pozwala wyświetlać czarny tekst na białym tle lub obrazki w 16-tu stopniach szarości. Do czytania książek to zupełnie wystarcza. Powstają już pierwsze czytniki e-booków z kolorowym e-papierem:

Jednakże otrzymywane kolory nie są jeszcze tak dobre, jak na wyświetlaczach LCD. Musimy jeszcze trochę poczekać aż technologia ta dojrzeje i czytniki stanieją do akceptowalnego poziomu. Obecnie dobry czytnik e-booków z czarnobiałym e-papierem kosztuje poniżej 300zł. Tańsze modele można już kupić za około 100zł. W przyszłości na pewno publikacje papierowe staną się rzadkością.

O książkach elektronicznych musisz wiedzieć to, że nie istnieje jakiś powszechnie obowiązujący standard plików. Spotkasz się z różnymi rodzajami tych plików, które są przeznaczone na różne czytniki:

• EPUB (ang. Electronic PUBlication) jest standardem odczytywanym przez większość współczesnych czytników e-booków. W nim właśnie będziemy tworzyć podstawowe wersje naszych książek elektronicznych.
• MOBI jest standardem przyjętym przez firmę Amazon i używanym w jej czytnikach Kindle. Jak zobaczymy dalej, można łatwo przekonwertować książkę ze standardu EPUB na MOBI.
• PDF (ang. Portable Document Format) nie jest właściwie formatem dla czytników e-booków, chociaż większość z nich go obsługuje. Standard ten powstał dosyć dawno temu, gdy czytniki książek elektronicznych jeszcze się nie pojawiły na rynku. Jego podstawowym celem jest zachowanie wyglądu publikacji, np. gazet. W PDF strona wygląda dokładnie tak samo jak w wersji papierowej. Pozwala to umieszczać w dokumencie rysunki, schematy, tabele, itp. Odczyt plików PDF na czytnikach nie jest zbyt wygodny, szczególnie na tych, które nie posiadają ekranów o rozmiarze A4 (typowy czytnik ma ekran o przekatnej 6 cali). Zwykle stronę trzeba powiększać, aby tekst stał się czytelny lub zrezygnować z dokładnego odwzorowania jej wyglądu.

Formatów tych jest dużo więcej. Niech jednak cię nie przeraża ich ilość. Zwykle jest możliwość dokonania konwersji formatu podstawowego EPUB na inne. Zatem wystarczy, jak będziesz tworzył swoje książki elektroniczne w formacie EPUB, a następnie je konwertował na wymagany format (MOBI, LIT, AZW, PDF itp.).

Jak zatem wygląda proces tworzenia książki elektronicznej. Poniżej zebraliśmy w punktach kolejne jego etapy:

1. Tworzysz tekst książki. Czynność tą możesz wykonać w ulubionym procesorze tekstu, np. w Wordzie.
2. Tworzysz grafikę okładki, np. w programie GIMP lub InkScape. Obraz powinien mieć rozmiar np. 1024 punkty w poziomie i 1638 punkty w pionie (stosunek 1: 1,6). Na grafice umieszczasz autora, tytuł oraz wszelkie potrzebne informacje o książce. Gotowy plik zapisujesz w formacie JPG (GIMP) lub PNG (InkScape).
3. Książkę składasz za pomocą programu Sigil, który jest darmowo dostępny w sieci Internet. Gotowy plik książki zapisujesz w formacie EPUB.
4. Jeśli potrzebujesz innych formatów, to plik EPUB konwertujesz za pomocą programu Calibre, który również jest darmowo dostępny w sieci Internet.
5. Gotowe publikacje udostępniasz w sieci Internet.

Utwórz na dysku katalog roboczy zgodnie z poleceniami nauczyciela i pobierz do niego tekst opowiadania:

Latarnik

Atrakcyjna okładka zachęca do czytania książki. Okładkę przygotujesz w dowolnym edytorze graficznym, który pozwala zapisywać grafiki w formatach GIF, JPG lub PNG. Możesz śmiało wykorzystać aplikację GIMP lub INKSCAPE, które poznaliśmy wcześniej. Ja korzystam z Corela X7, jednakże szkoły nie stać na taki wydatek. Tworzona grafika powinna posiadać boki w stosunku 1:1,6. Dłuższy bok powinien mieć ponad 1024 piksele. Skopiuj poniższy obrazek do swojego katalogu (obrazek ma już odpowiedni rozmiar) lub stwórz swój własny:

https://github.com/Sigil-Ebook/Sigil/releases

Po zainstalowaniu, uruchom aplikację Sigil. Ukaże się następujące okno robocze:

Na pasku tytułowym widzisz nazwę edytowanego pliku. W tej chwili nazwa ta brzmi untitled.epub, ponieważ nowy plik nie został jeszcze zapisany na dysku.

Poniżej masz pasek menu ze wszystkimi poleceniami programu.

Dla wygody często używane polecenia zebrano poniżej w dwóch wierszach jako przyciski obrazkowe. Gdy wskażesz dany przycisk myszką i poczekasz chwilę, ukaże się okienko informujące o spełnianej przez ten przycisk funkcji.

Pod spodem widnieją trzy okna. W pierwszym jest zawartość tworzonej książki, czyli to, co zawiera twój plik EPUB. Elementy są umieszczane w katalogach, aby ułatwić zarządzanie nimi. Np. w katalogu Text będą znajdowały się: okładka, strona tytułowa, spis treści oraz kolejne rozdziały twojej książki elektronicznej. Możliwe są również inne pliki, ale tymi tutaj nie będziemy się zajmowali. Łatwo poznasz je z instrukcji. Pliki tekstowe zapisywane są w rozszerzonym języku XHTML. Nie obawiaj się, język jest łatwy, a na początek nie musisz wiele o nim wiedzieć. Wszystko podamy krok po kroku.

W środkowym oknie widzisz zawartość wybranego pliku. Za pomocą suwaka umieszczonego w prawym dolnym rogu powiększasz lub pomniejszasz widok. Widoczny plik możesz edytować wizualnie, prawie jak w procesorze tekstów. Tym zajmiemy się za chwilę.

W prawym oknie widoczny jest systemowy spis treści. Spis ten pozwala na wygodne poruszanie się po dokumencie.

Krok 1 - zapis pliku na dysk

Krok 2 - edycja metadanych

Krok 3 - okładka

Krok 4 - strona tytułowa

Krok 5 - spis treści

Krok 6 - arkusz stylów

@page { margin-bottom: 5.000000pt; margin-top: 5.000000pt; }
h1,h2,h3,h4,h5,h6 {text-align: center}
p {text-align: justify; text-indent: 24px}

Krok 7 - rozdziały

Krok 8 - spis treści

Krok 9 - strona tytułowa

Krok 10 - spis treści

Przejdź do pliku contents.xhtml. Zaznacz myszką tekst Rozdział I i kliknij ikonę hiperłącza:

W okienku dialogowym, które się ukaże, kliknij dwukrotnie myszką plik Section0001.xhtml (lub zaznacz go myszką i kliknij w przycisk OK):

W ten sposób utworzysz hiperłącze prowadzące do tego pliku. Jeśli czytelnik podczas czytania książki w czytniku wybierze w tym spisie treści napis Rozdział I, to czytnik przejdzie do początku tekstu w pliku Section0001.xhtml, czyli do rozdziału I. W identyczny sposób utwórz hiperłącza dla dwóch pozostałych rozdziałów. W efekcie powinieneś otrzymać poniższą stronę ze spisem treści:

Hiperłącza są podkreślone i mają kolor niebieski. Gdy ustawisz kursor myszki nad hiperłączem, to zmieni kształt na wskazującą dłoń. Kliknięcie hiperłącza przeniesie cię do wskazywanego przez nie pliku. Mechanizm ten działa identycznie jak na stronach WWW.

Książka elektroniczna jest już gotowa. Zapisz ją na dysku i zamknij program Sigil. Otrzymałeś plik EPUB, który potrafi odczytać większość współczesnych czytników e-booków (z wyjątkiem Kindle).

1. Omyłka
2. Z legend dawnego Egiptu
3. Opowiadanie lekarza

Tekst nowel znajdziesz w Internecie. W metadanych książki jako wydawcę wpisz swoje imię i nazwisko (ważne, inaczej nie dostaniesz oceny za swoją pracę).

Jako okładkę zastosuj poniższy obrazek (skopiuj go do swojego katalogu ćwiczeniowego):