Instalacje składników

w systemie Linux Lubuntu 14.10 LTS

W tym artykule zawarte są procedury instalacji dodatkowych elementów systemu Linux na stanowiskach uczniowskich.

SSH – Secure SHell – bezpieczna powłoka
Wine – emulator Windows
NFS – sieciowy system plików
Instalacja aplikacji KompoZer
Instalacja Eclipse z AVR
Instalacja serwera Apache wraz z PHP i MySQL

SSH – Secure SHell – bezpieczna powłoka

Usługa ssh umożliwia zdalne logowanie się w sieci i pracę na wybranym komputerze tak, jakbyśmy siedzieli bezpośrednio przy nim (praca w terminalu). W ten sposób administrator może zdalnie przeprowadzać różne operacje na komputerach uczniowskich ze swojego komputera nauczycielskiego.

Aby usługa ta działała, należy na każdym komputerze zainstalować serwer ssh i uruchomić go. W tym celu otwieramy terminal (lewy Ctrl + lewy Alt + T) i wpisujemy:

su konto_administratora
sudo apt-get update
sudo apt-get install openssh-server

Po operacji serwer ssh zostaje zainstalowany na danym komputerze i można się z nim połączyć z innego komputera za pomocą polecenia:

ssh nazwa_konta@adres_IP

lub

ssh nazwa_konta@nazwa_domenowa

Ten drugi sposób jest przydatny, gdy dany komputer jest widoczny w sieci Internet. Po zalogowaniu się na podane konto możemy rozpocząć zdalną pracę na docelowym komputerze.

Wine – emulator Windows

Niektóre programy przeznaczone dla MS-Windows można uruchomić w środowisku Linux za pomocą emulatora Wine. Do tej grupy zaliczają się zwykle aplikacje nie będące produktem firmy Microsoft. Instalacja emulatora Wine jest prosta. Logujemy sią jako administrator, uruchamiamy terminal i wpisujemy:

sudo apt-get install wine
wine --version

NFS – sieciowy system plików

Sieciowy system plików, nfs (ang. network file system), pozwala użytkownikom sieci współdzielić zasoby dyskowe. Serwer nfs jest komputerem, który udostępnia klientom nfs część swojego obszaru dyskowego. W naszej pracowni jest to zorganizowane tak, iż komputer nauczycielski jest serwerem nfs, a komputery uczniowskie są klientami nfs. Na serwerze nfs utworzony jest katalog wspólny dla wszystkich klientów nfs oraz dla każdego klienta osobny katalog roboczy. Katalog wspólny jest tylko do odczytu. Nauczyciel umieszcza w nim materiały, z których mogą korzystać wszyscy uczniowie (teksty ćwiczeń, arkusze, grafikę, pliki medialne, itp.). Katalogi robocze służą do zapisywania wyników ćwiczeń. Nauczyciel na swoim komputerze posiada bezpośredni dostęp do wszystkich katalogów uczniów. Może on zatem pobrać sobie wyniki prac uczniowskich bez opuszczania swojego stanowiska.

Uruchamiamy terminal na komputerze nauczycielskim (lewy Ctrl + lewy Shift + T) i wpisujemy polecenia tworzące katalogi, które będą później udostępniane.

sudo mkdir /home/klasa
sudo mkdir /home/klasa/n
sudo mkdir /home/klasa/k0{1..9}
sudo mkdir /home/klasa/k1{0..8}

Pierwsze polecenie tworzy katalog klasa wewnątrz katalogu home. Następne polecenia tworzą w tym katalogu następujące katalogi:

n – katalog wspólny dla wszystkich
k01
k02
...
k18 – katalogi robocze stanowisk uczniowskich

Gdy mamy już strukturę katalogów, instalujemy serwer NFS:

sudo apt-get install nfs-kernel-server nfs-common portmap

Edytujemy plik /etc/exports:

sudo nano /etc/exports

i umieszczamy w nim wpisy:

/home/klasa/n adres_IP_k01(ro) adres_IP_k02(ro) ... 
		adres_IP_k18(ro)
/home/klasa/k01 adres_IP_k01(rw)

		/home/klasa/k02 adres_IP_k02(rw)
...
/home/klasa/k18 
		adres_IP_k18(rw)

Oczywiście, adres_IP_k01 to adres internetowy komputera uczniowskiego K01, np. 168.192.18.5 i zależy on od konkretnej sieci szkolnej.

Gdy skończymy wprowadzanie, naciskamy Ctrl+O, co w edytorze nano odpowiada zapisowi pliku na dysk, potwierdzamy zapis i wychodzimy z nano kombinacją klawiszy Ctrl+X. Aby wprowadzone zmiany zaczęły być widoczne, musimy zresetować serwer NFS lub uruchomić ponownie komputer. Reset serwera dokonujemy poleceniami:

sudo /etc/init.d/nfs-kernel-server restart
sudo exportfs -a

Od tego momentu serwer NFS powinien już pracować. Przystępujemy zatem do instalacji klientów NFS. Proces ten w całości przeprowadzamy zdalnie za pomocą połączeń SSH. Uruchamiamy terminal i logujemy się zdalnie na komputerze ucznia za pomocą polecenia

ssh administrator@adres_IP

administrator to konto administracyjne na komputerze uczniowskim, a adres_IP jest adresem IP danego komputera uczniowskiego. Po podaniu hasła administratora przechodzimy do instalacji oprogramowania:

sudo apt-get install nfs-common portmap
sudo mkdir /mnt/pub
sudo mkdir /mnt/uczen

Teraz edytujemy plik fstab, który zawiera informację o zamontowanych w systemie plików wolumenach.

sudo nano /etc/fstab

Na końcu pliku dopisujemy dwie linijki:

adres_IP_serwera_NFS:/home/klasa/n  /mnt/pub   nfs      ro,hard,intr  0     0
adres_IP_serwera_NFS:/home/klasa/kxx  /mnt/uczen   nfs      rw,hard,intr  0     0

adres_IP_serwera_NFS jest adresem IP naszego komputera nauczycielskiego, na którym został uruchomiony serwer NFS. Katalog kxx odpowiada katalogowi danego ucznia na serwerze NFS, czyli odpowiednio K01, K02, itd.

Plik zapisujemy na dysku (w edytorze nano naciskamy Ctrl+O) i wracamy do terminala (Ctrl + X). Pozostaje jedynie uruchomić ponownie komputer ucznia:

sudo reboot

W katalogu /mnt/pub będzie widoczna zawartość katalogu /home/klasa/n na serwerze NFS. Zawartość tego katalogu uczeń może jedynie odczytywać, nie może nic w nim zmienić. Katalog /mnt/uczen słuzy do zapisu danych. Wszystko, co uczeń w nim zapisze, pojawi się w odpowiednim katalogu /home/klasa/kxx na serwerze NFS. Każdy uczeń posiada dostęp tylko do swojego katalogu kxx.

Uwaga: przy uruchamianiu komputerów w pracowni najpierw powinien być uruchamiany serwer NFS, aby usługa ta była dostępna w momencie startu komputerów uczniowskich. Po prostu zawsze po wejściu do pracowni najpierw uruchamiam swój komputer nauczycielski, wpuszczam uczniów, a oni z kolei uruchamiają swoje komputery.

Instalacja aplikacji KompoZer

Aplikacja KompoZer jest wizualnym edytorem stron WWW i funkcjonalnie odpowiada programowi FrontPage z systemu Windows. Instalujemy ją z konsoli zdalnej. W tym celu uruchamiamy terminal i logujemy się za pomocą ssh na komputerze ucznia jako administrator. Najpierw instalujemy odpowiednie biblioteki:

sudo apt-get install libatk1.0-0 libc6 libcairo2 libfontconfig1 libfreetype6 libgdk-pixbuf2.0-0
sudo apt-get install libglib2.0-0 libgtk2.0-0 libidl0 libnspr4 libnss3 libpango1.0-0 libpng12-0
sudo apt-get install libstdc++6 libx11-6 libxft2 libxinerama1 libxrender1 libxt6 zlib1g

Teraz ładujemy dwa pakiety instalacyjne za pomocą poleceń

wget -c https://launchpad.net/ubuntu/+archive/primary/+files/kompozer-data_0.8~b3.dfsg.1-0.1ubuntu2_all.deb
wget -c https://launchpad.net/ubuntu/+archive/primary/+files/kompozer-dev_0.8~b3.dfsg.1-0.1ubuntu2_all.deb

Dla systemów 32-bitowych doładowujemy pakiet:

wget -c 
		https://launchpad.net/ubuntu/+archive/primary/+files/kompozer_0.8~b3.dfsg.1-0.1ubuntu2_i386.deb

A dla 64-bitowych doładowujemy pakiet

wget -c https://launchpad.net/ubuntu/+archive/primary/+files/kompozer_0.8~b3.dfsg.1-0.1ubuntu2_amd64.deb

Na koniec wydajemy polecenia instalacyjne:

sudo dpkg -i kompozer*.deb
sudo apt-get install -f

3 załadowane pakiety możemy usunąć z dysku. Kompozer jest zainstalowany. Program uruchamiamy poprzez menu startowe:

obrazek

Instalacja Eclipse z AVR

Na kole informatyczno-elektronicznym programujemy mikrokontrolery AVR. Do tego celu niezbędne jest odpowiednie środowisko programowania oraz programatory USBASP (dostępne w Internecie za około 15zł sztuka + koszty przesyłki). Poniższy opis dotyczy instalacji środowiska programowego w oparciu o aplikacje Eclipse oraz AVRDUDE dla systemy Linux.

Logujemy się zdalnie poprzez ssh na komputerze uczniowskim jako administrator i wydajemy polecenia:

sudo apt-get install avr-libc

			sudo apt-get install gcc-avr

			sudo apt-get install binutils-avr

			sudo apt-get install uisp

			sudo apt-get install gdb-avr

			sudo apt-get install avrdude

			sudo apt-get install eclipse-cdt

Polecenia instalują niezbędne składniki. Następne polecenie dodaje ucznia do grupy plugdev, którą wykorzystamy do dostępu do portów USB:

sudo adduser uczen plugdev

Tworzymy plik reguł dostępu do portów USB. Najpierw uruchamiamy edytor nano z odpowiednią nazwą pliku:

sudo nano 
			/etc/udev/rules.d/81-avr-programator.rules

Zostanie otwarty pusty plik. Wklejamy do niego poniższy tekst (uwaga: dotyczy tylko programatorów usbasp!!!):

ATTRS{idVendor}=="16c0", 
			ATTRS{idProduct}=="05dc", MODE="0666", GROUP="plugdev"

Wpis ten określa regułę dostępu do urządzenia USB, którym jest nasz programator. Plik zapisujemy, naciskając kombinację klawiszy Ctrl+O, po czym wychodzimy z edytora nano kombinacją Ctrl+X.

Teraz musimy zrestartować podsystem USB oraz reguły dostępu, aby nasz plik został uwzględniony (można również zrestartować komputer). Wydajemy polecenia:

sudo service udev restart

			sudo udevadm control --reload-rules

W kolejnym kroku musimy zalogować się okienkowo na koncie ucznia. Uruchamiamy program Eclipse i z menu wybieramy opcję:

Help → Install New Software

Klikamy przycisk Add i w polu Location wprowadzamy adres:


			http://avr-eclipse.sourceforge.net/updatesite/

W oknie dialogowym powinna pojawić się opcja AVR Eclipse Plugin. Zaznaczamy ją i klikamy przycisk Next. Następnie zatwierdzamy instalację dodatku.

Pozostaje nam jeszcze zainstalować programator. Wybieramy opcję:

Window → Preferences

W oknie dialogowym Preferences otwieramy sekcję AVR i AVRDude. Klikamy przycisk Add. Otworzy się dosyć rozległe okno wyboru programatora.

W polu Configuration Name wpisujemy USBasp.

Na liście Programmer hardware wyszukujemy i wybieramy opcję USBasp, http://www.fischl.de/usbasp/.

Klikamy przycisk Next. Okno zostanie zamknięte. Teraz wystarczy kliknąć przycisk Apply.

Konfiguracja Eclipse jest zakończona. Sposób korzystania z tego środowiska będzie opisany w materiałach dla koła informatyczno-elektronicznego.

Instalacja Apache PHP i MySQL

Serwer Apache umożliwia przesyłanie stron WWW do innych komputerów w sieci. PHP jest skryptowym językiem programowania, który działa po stronie serwera WWW. MySQL jest systemem zarządzania bazami danych z poziomu PHP.

Logujemy się zdalnie jako administrator na komputer uczniowski za pomocą ssh i wydajemy polecenie:

sudo apt-get install apache2 php5 mysql-client-5.5 mysql-server-5.5 php5-mysql

Poprawność instalacji sprawdzamy przeglądarką WWW, którą uruchamiamy na komputerze nauczycielskim. W pasku adresowym wpisujemy adres IP komputera, na którym został zainstalowany serwer Apache. Jeśli instalacja się powiodła, to otrzymamy stronę informacyjną.

obrazek

Apache standardowo prezentuje pliki z katalogu /var/www/html. Jeśli uczniowie mają posiadać lokalny dostęp do tego katalogu, to należy zmienić mu uprawnienia:

sudo chmod -R 0777 
		/var/www/html

Teraz sprawdzamy konfigurację php. Usuwamy z katalogu /var/www/html plik index.html:

rm 
		/var/www/html/index.html

Uruchamiamy edytor nano i każemy mu utworzyć pusty plik index.php:

nano /var/www/html/index.php

W edytorze nano wpisujemy tekst:


		<?php

   phpinfo();

		?>

Naciskamy klawisze Ctrl+O, aby zapisać plik na dysku; Ctrl-X, aby wyjść z edytora nano. Odświeżamy stronę w przeglądarce. Jeśli obsługa php jest włączona, to zobaczymy stronę z informacjami o konfiguracji php:

obrazek

Plik index.php usuwamy, aby uczniowie mogli zapisywać swoje pliki html i php:

rm /var/www/html/index.php

Teraz przystępujemy do konfiguracji obsługi baz danych przez mysql. Jeśli nie określałeś haseł w trakcie instalacji, to teraz należy utworzyć hasło do konta administracyjnego dla mysql. Wydajemy polecenie:

mysqladmin -u root password twoje_hasło

Hasło należy zachować i chronić przed ujawnieniem uczniom. Gdy hasło administratora zostanie utworzone, logujemy się do serwera sql przez wydanie polecenia:

mysql -u root -ptwoje_hasło

Jeśli wszystko jest skonfigurowane poprawnie, to pojawi się napis:

Welcome to the MySQL monitor. Commands end with ; or \g.
Your MySQL connection id is 43
Server version: 5.5.40-0ubuntu1 (Ubuntu)

Copyright (c) 2000, 2014, Oracle and/or its affiliates. All rights reserved.

Oracle is a registered trademark of Oracle Corporation and/or its
affiliates. Other names may be trademarks of their respective
owners.

Type 'help;' or '\h' for help. Type '\c' to clear the current input statement.

mysql>

Teraz należy utworzyć bazy danych, z których będą korzystali uczniowie na zajęciach. Ponieważ terminal lubuntu pracuje w systemie latin2, musimy ustawić w każdej tworzonej bazie danych ten właśnie system kodowania polskich znaków. Za monitem mysql> wpisujemy polecenia:

CREATE DATABASE baza₁ DEFAULT CHARACTER SET latin2 
		COLLATE latin2_general_ci;

		CREATE DATABASE baza₂ DEFAULT CHARACTER SET latin2 COLLATE 
		latin2_general_ci;

		...

		CREATE DATABASE baza_n DEFAULT CHARACTER SET latin2 COLLATE 
		latin2_general_ci;

Poleceń nie musimy przepisywać. Naciśnięcie strzałki w górę przywołuje ostatnio wydane polecenie, w którym zmieniamy jedynie nazwę bazy danych. Tworzymy tyle baz danych, ile będzie nam potrzebne. Należy zapamiętać sobie ich nazwy. Po utworzeniu baz danych tworzymy konta użytkowników i każdemu z nich przydzielamy odpowiednią bazę danych. Dla każdego użytkownika wpisujemy polecenie:


		GRANT ALL ON
		baza.* TO konto 
		IDENTIFIED BY 'hasło';

`baza`	–	nazwa utworzonej wcześniej bazy danych
`konto`	–	nazwa konta użytkownika, pod którą będzie się on logował do serwera sql
`hasło`	–	hasło dla tworzonego konta

Polecenie to utworzy konto o podanej nazwie i haśle dostępu oraz udostępni na tym koncie podaną bazę danych. Nazwy kont i hasła należy zapamiętać i udostępnić uczniom przed zajęciami. Dodatkowo wpisujemy:

GRANT FILE ON *.* TO konto IDENTIFIED BY
		'hasło';

Dzięki temu uczeń będzie mógł wczytywać dane z plików (potrzebne np. przy zadaniach maturalnych).

Wylogowujemy się z konta administracyjnego:

quit

Edytujemy plik:

sudo nano 
		/etc/apparmor.d/usr.sbin.mysqld

Na końcu przed klamrą zamykającą dopisujemy:

/tmp/ r,

		/tmp/* rw,

Umożliwi to serwerowi mysql lokalny dostęp do plików w katalogi /tmp. Plik zapisujemy (Ctrl+O) i wychodzimy z edytora nano (Ctrl+X). Wydajemy polecenia:

sudo /etc/init.d/apparmor reload

		service mysql restart

Konfiguracja serwera mysql jest zakończona.